της Λεύκης Σαραντινού *
Τον συμβολικό τίτλο Όρος των Ελαιών επιλέγει ο πολυγραφότατος συγγραφέας και ιστορικός Θάνος Βερέμης για την αυτοβιογραφία του. Όπως μας εξομολογείται στον πρόλογο του βιβλίου του, πιστεύει πως κάθε άνθρωπος οφείλει, όταν φτάσει το πλήρωμα του χρόνου, να προβεί σε μία ανασκόπηση της ζωής του. Όπως λέει:
Τη σκέψη να ανατρέξω σε περασμένες στιγμές της ζωής μου, που μπορεί να ενδιαφέρουν περισσότερους από τα μέλη της οικογένειάς μου, μου την έβαλε στο μυαλό ο Νίκος Αλιβιζάτος με το βιβλίο του Δύο βήματα μπρος, ένα πίσω (2020). Αποτελεί εξιστόρηση πτυχών της ζωής του που σχετίζονται με τον δημόσιο βίο και παράλληλα υπόμνηση μιας ολόκληρης εποχής που η δική μας γενιά, όσοι δηλαδή γεννήθηκαν ανάμεσα στο 1943 και το 1953, έζησε από κοντά.
Το ίδιο ακριβώς πράττει και ο Βερέμης στην παρούσα αυτοβιογραφία του: δεν πρόκειται για μία εξιστόρηση των πιο προσωπικών και οικογενειακών του στιγμών, αλλά για μία αφήγηση η οποία αφορά τις δημόσιες πτυχές του βίου του, θέματα δηλαδή που ενδιαφέρουν το ευρύ κοινό. Πράγματι, ελάχιστες αυτοβιογραφίες έχουμε διαβάσει που να μην είναι εγωκεντρικές ούτε στο ελάχιστο, όπως η παρούσα. Ο Βερέμης δεν μιλά για τον εαυτό του, αλλά κυρίως για τους άλλους, για τους γύρω του, για σημαίνοντες ανθρώπους που σημάδεψαν τη ζωή του και που επηρέασαν και διαμόρφωσαν την προσωπικότητά του, όπως για τον νονό του, τον διανοούμενο Παναγιώτη Κανελλόπουλο, τον ποιητή Γιώργο Σεφέρη, τον φίλο του ιστορικό Γιάννη Κολιόπουλο, τον λογοτέχνη Βασίλι Γκρόσμαν και άλλους.
Δεν πρόκειται για μία εξιστόρηση των πιο προσωπικών και οικογενειακών του στιγμών, αλλά για μία αφήγηση η οποία αφορά τις δημόσιες πτυχές του βίου του, θέματα δηλαδή που ενδιαφέρουν το ευρύ κοινό.
Για τη ζωή του αυτή καθαυτή παραθέτει μονάχα κάποια μικρής εκτάσεως κεφάλαια για τα σχολικά του χρόνια, την οικογένειά του, τις σπουδές του, τη στράτευσή του και άλλους σημαντικούς σταθμούς του βίου του. Όλα αυτά περιγράφονται, όμως, αδρομερώς, δίχως πλατειασμούς και εκτενείς αναφορές. Εξαιρετικά ενδιαφέροντα είναι για τους αναγνώστες τα κεφάλαια που αφορούν τις σκέψεις και τις κρίσεις του τόσο για την τέχνη και την πολιτική, όσο και για τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις και την παιδεία γενικότερα. Έτσι, κάθε αναγνώστης θα βρει κάτι που θα τον ενδιαφέρει στην παρούσα αυτοβιογραφία, είτε αυτό αφορά την πολιτική, είτε την παιδεία, είτε την Ιστορία του 20ού αιώνα, είτε την τέχνη. Διότι, φυσικά, με την παρούσα αυτοβιογραφία επιχειρείται, παράλληλα, και μία μικρή ανασκόπηση ολόκληρου του 20ού και των πρώτων χρόνων του 21ου αιώνα.
Εν κατακλείδι, πρόκειται για μία εξαιρετικά θαρραλέα αυτοβιογραφία, όπου ο συγγραφέας δεν φοβάται να εκφέρει κρίσεις για οποιοδήποτε ζήτημα, να πει ανοιχτά τη γνώμη του, ακόμη και αν με αυτή του την τακτική δυσαρεστήσει κάποιους. Η αυτοβιογραφία ενός ανθρώπου που έχει προσφέρει τα μέγιστα στην ιστοριογραφία και στην επιστήμη της Ιστορίας, ένα βιβλίο στο οποίο αξίζει να αφιερώσουμε τον χρόνο μας.
Δημοσιεύτηκε στο diastixo.gr στις 13 Ιουλίου 2023
*H Λεύκη Σαραντινού είναι ιστορικός και συγγραφέας
Όρος των ελαιών
Μια αυτοβιογραφία
Θάνος Βερέμης
Εκδόσεις Καστανιώτη
σ. 208
ISBN: 978-960-03-6995-3
Τιμή: 14,00€
Επί-Λόγου – Λεύκωμα – Αφιερώματα – Κριτικές Λογοτεχνίας – Ιούλιος 2023
Ο Γρηγόρης Νικηφ. Κοσσυβάκης γεννήθηκε και ενηλικιώθηκε στην Αθήνα, όπου και εισήχθη στη Νομική Σχολή το έτος 1966. Στην περίοδο της δικτατορίας (1967-1974), συνέβαλε ενεργά στο αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα, με ιδιαίτερο ρόλο στις ιστορικές καταλήψεις της Νομικής (Φεβρουάριος 1973) και του Πολυτεχνείου (Νοέμβριος 1973). Για τις δράσεις του αυτές συνελήφθη κατ’ επανάληψη από την Γενική Ασφάλεια, αλλά και βασανίσθηκε στη Στρατιωτική Αστυνομία (ΕΑΤ-ΕΣΑ). Συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο με τους πλέον επικίνδυνους για το δικτατορικό καθεστώς φοιτητές και στερήθηκε το πτυχίο του επί τρία έτη. Υπηρέτησε τη στρατιωτική θητεία του στη Μακεδονία κατά την περίοδο της γενικής επιστρατεύσεως, ένεκα της Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο (1974), οπότε και τιμήθηκε με εύφημο μνεία για τις εξαιρετικές υπηρεσίες του προς το στράτευμα.
Θα ξεκινήσω την ομιλία μου με μια μικρή ανάλυση των ανθρώπινων ορίων και τη χρησιμότητά τους στη ζωή μας, για να σας οδηγήσω με έναν τρόπο δικό μου στην κεντρική ιδέα του βιβλίου που παρουσιάζουμε σήμερα, έτσι ώστε όσοι το αναζητήσουν να ξέρουν εκ των προτέρων τη σημαντικότητά του. Πάντα στη ζωή μας οριζόμαστε από τα όρια και κινούμαστε σύμφωνα με τον χαρακτήρα μας, τις συνθήκες της ζωής μας και τον κοινωνικό μας περίγυρο. Η ζωή του ανθρώπου είναι απρόβλεπτη και νομίζω ότι αυτό το ξέρουμε όλοι μας πάρα πολύ καλά. Πάντοτε έχει την πορεία της, η οποία ξεκινάει από κάπου και σταματάει κάπου. Τα όρια, λοιπόν, μάς καθοδηγούν και μας καθορίζουν μέχρι πού πρέπει, ή πού θέλουμε να φτάσουμε. Έτσι, όταν ξεκινάμε μια πορεία στη ζωή μας, στη σκέψη μας, παντού αυτή η πορεία των ορίων που έχουμε θέσει, μας ακολουθεί. Αν θέλουμε να πάμε παραπέρα, αν θέλουμε να βρούμε το ανέφικτο – όπως λέει ο ποιητής -, πρέπει αυτά τα όρια να τα διαρρήξουμε. Βρισκόμαστε, λοιπόν, σε μια πρόκληση, από τη μία πλευρά υπάρχουν τα όριά μας τα οποία είναι δικά μας, εσωτερικά ή εξωτερικά, εκούσια ή ακούσια, φυσικά ή πνευματικά, συναισθηματικά ή όποιας άλλης φύσεως, και από την άλλη, η θέλησή μας να προχωρήσουμε πιο κάτω, να σαλπάρουμε στο πέλαγος, στο άγνωστο. Στο χέρι μας είναι, άλλωστε, να οπλίσουμε την ψυχή μας, το μυαλό μας με πρίμο αγέρα και ανθεκτικά ιστία και να ταξιδέψουμε σ’ ένα ταξίδι με ένα καράβι το οποίο θα περάσει πέρα απ’ τον ορίζοντα. Παρομοιάζω την προοπτική του κάθε ανθρώπου στη ζωή με αυτή του θαλασσοπόρου, όταν θέλει να ξεπεράσει τον εαυτό του. 
Θα ήθελα, εδώ, να μου επιτρέψετε να κάνω μία αναφορά και να επαινέσω την εξαιρετική επιλογή του συγκεκριμένου εξωφύλλου που κοσμεί το βιβλίο, την ελαιογραφία του Gustav Klimt, του 1913 με τίτλο
Ένας ολάκερος κόσμος, συγκινησιακά φορτισμένος διαδραματίζεται στα 26 διηγήματα της Αντωνίας Παυλάκου, με κοινωνικούς και φιλοσοφικούς προβληματισμούς, ψυχολογικά αδιέξοδα, μνήμες ιστορικών και πολιτικών γεγονότων, μύθους αλλοτινών εποχών, υπαρξιακά και συμβολικά συμβάντα της μεταπολεμικής αλλά και της σύγχρονης εποχής μας, σκηνικά ενδοοικογενειακής βίας, χωρισμών και θανάτων, αλλά και με μηνύματα ανθρωπιάς, προσφοράς, αγάπης, έρωτα, ενσυναίσθησης. Ολοι οι ήρωες – κατά το πλείστον γυναίκες – γυναίκες σύζυγοι, γυναίκες μάνες αλλά και κόρες, γυναίκες αγωνίστριες της ζωής αλλά και της πατρίδας, γυναίκες ανεξάρτητες οικονομικά, αλλά και υποταγμένες στα κατεστημένα πατριαρχικά ιδεώδη της εποχής, γυναίκες στηρίγματα της οικογένειας, αλλά και γυναίκες φιλόδοξες, φιλοχρήματες και χωρίς ηθικούς φραγμούς, έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ουσία των κειμένων, αν και οι ιστορίες τους δεν κοινούνται στον ίδιο χωροχρόνο, αλλά συνυπάρχουν αρμονικά και συναρμολογούν ανθρώπινα κοινά χαρακτηριστικά, όσον αφορά την ψυχολογία και ανάλογα με τα κοινωνικά, πολιτικά και ηθικά φαινόμενα κάθε εποχής . Όλοι οι χαρακτήρες των ηρώων και των ηρωίδων τής Αντωνίας Παυλάκου κινούνται σε μία τεράστια ψυχοκοινωνική αρένα, ως τέλειοι πυγμάχοι που επιτελούν το χρέος τους στον προπονητή τους, που είναι η ίδια η ζωή. Χαρακτηριστικά θα αναφέρω κάποιους από τους ήρωες, και θα ξεκινήσω από τον μικρό 
Ο Αντώνης Ζαΐρης γεννήθηκε στον Πειραιά. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές (ΜΒΑ) στη Διοίκηση Επιχειρήσεων. Η διδακτορική του διατριβή ήταν σε θέματα Συμπεριφοράς Καταναλωτή. Έχει υπηρετήσει για 32 χρόνια ως Διευθυντικό Στέλεχος Πωλήσεων και Μάρκετινγκ και Γενικός Διευθυντής σε διάφορες πολυεθνικές και μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις, ενώ έχει υπηρετήσει και το Δημόσιο μάνατζμεντ μέσα από θέσεις ευθύνης. Από το 2005 έως τον Ιούνιο του 2012 διετέλεσε Γενικός Διευθυντής του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Λιανικής Πωλήσεως Ελλάδος. Από τον Ιούλιο του 2012 έως τον Νοέμβριο του 2013, υπηρέτησε ως Γενικός Διευθυντής του Τμήματος Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας στο Υπουργείο Εξωτερικών. Διετέλεσε επίσης Αναπληρωτής Εθνικός Εκπρόσωπος στη Διακυβερνητική Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ για την Αειφόρο Ανάπτυξη. Σήμερα είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου, καθώς και Αναπληρωτής Αντιπρόεδρος του ΣΕΛΠE. Έχει επίσης διδάξει στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης καθώς και στα Πανεπιστήμια Τιράνων και Πράγας. Συμμετείχε σε πολλά διεθνή συνέδρια και έχει αρκετές ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις με το σύστημα κριτών. Έχει δώσει συνεντεύξεις σε γνωστές ελληνικές και ξένες εφημερίδες και είναι συγγραφέας 17 βιβλίων εκ των οποίων τα 10 τα έχει συγγράψει με τον Γιώργο Σταμάτη. Μεταξύ αυτών τα βιβλία: «Ποια Ανάπτυξη;», «Total Business Success», «Ο ρόλος του ηγέτη στη σύγχρονη Επιχείρηση», «Το Παγωμένο μέλλον», «Ανακαλύπτοντας τον τροχό – Σε αναζήτηση μιας νέας πολιτικής» και «Για ένα νέο δημοκρατικό πρότυπο»», αλλά και τα λογοτεχνικά βιβλία «Ανήσυχη Περιπλάνηση» και «Παγωμένος Χρόνος». Έχει βραβευθεί για το σύνολο του έργου του από την Προεδρία της Ελληνικής Δημοκρατίας, τη Διεθνή Ακαδημία Ηγεσίας, τη Διεθνή Ακαδημία Τεχνών και το Λογοτεχνικό περιοδικό Κέφαλος.
