ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Γράφει η Τζούλια Πουλημενάκου
Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενη που έχω την τιμή και την ευκαιρία να μιλήσω για την νέα ποιητική συλλογή με τον τίτλο «Τροπικοί Δείκτες» του εκλεκτού λογοτέχνη Κωνσταντίνου Μούσσα, τον οποίο ευχαριστώ για την εμπιστοσύνη στο πρόσωπό μου.
Ελπίζω να κατορθώσω να προσεγγίσω τις ιδιαίτερες πτυχές του εν λόγω ποιητικού έργου μέσα από την αγάπη μου για τη λογοτεχνία και με αυτήν την ιδιότητα να μεταφέρω τη δική μου ματιά, τη δική μου αίσθηση, τόσο από τη μεριά του λογοτέχνη, όσο και του αναγνώστη. Ο ποιητής μάς έχει δώσει ικανά δείγματα της ποιητικής του γραφής από το 2001 με την ποιητική του σύνθεση με τον ιδιαίτερα πρωτότυπο τίτλο «Τα που θυμάμαι ξιστορώ», τις 4 ποιητικές συλλογές του, τις μεταφράσεις του σε ποιήματα μεγάλων ποιητών, τις βραβεύσεις του σε αρκετά είδη του λόγου σε πλήθος λογοτεχνικών διαγωνισμών. Θα ήθελα να δηλώσω εξ αρχής με σιγουριά ότι οι «Τροπικοί Δείκτες» είναι μια πολύτιμη ποιητική ανθολογία, άξια να διαβαστεί από όλους μας και να κοσμεί τη βιβλιοθήκη μας.
Ο ποιητής γνωρίζει πολύ καλά το σωστό τρόπο γραφής, τεχνικά, αισθητικά και νοηματικά. Τα κείμενά του είναι καλογραμμένα καθώς είναι άριστος χρήστης της ελληνικής γλώσσας, το λεξιλόγιό του είναι πλούσιο και η γραφή του μοντέρνα και άκρως ευρηματική. Επίσης, η γραφή του χαρακτηρίζεται από έντονο προβληματισμό και εσωτερικότητα, χωρίς να υστερεί σε συναισθήματα και ρομαντισμό. Η ποίηση του Κων/νου Μούσσα είναι συμβολιστική και αλληγορική, και ταυτόχρονα υποβλητική και υπαινικτική, που αφήνει τη φαντασία του αναγνώστη να περιπλανιέται προς όλες τις κατευθύνσεις, μεταφέροντας στον καθένα μας και κάτι διαφορετικό. Γράφει ο ποιητής στο ποίημα Τροπικοί Δείκτες Νο 10: « Έκοψε ψωμί μόνο για να απελευθερώσει/ τα εκ γενετής έγκλειστα ψίχουλα.» Η γραφή του μοντέρνα, εκρηκτική και στοχαστική, αλλά αρκετές φορές με μια νοηματική ασάφεια που αφήνει ελεύθερο τον αναγνώστη να αποκρυπτογραφήσει τη δική του αλήθεια. Γράφει ο ποιητής στο ποίημα «Πρόφαση»: «Άρχισα πάλι να τακτοποιώ τα αιχμάλωτα σώματα/των επιζώντων σκιών/που παραθέριζαν εδώ και χρόνια στη σκόνη./ Ξέρεις τι είναι να έχεις εξασφαλίσει δωρεάν διαμονή στη μνήμη;»
Οι «Τροπικοί Δείκτες» του Κωνσταντίνου Μούσσα είναι ένα άρτιο έργο τέχνης. Δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από έναν πίνακα του εξπρεσιονιστή ζωγράφου Πάμπλο Πικάσο. Ο ποιητής χρησιμοποιεί μια δική του προσωπική αρχιτεκτονική, χτίζει το ποίημα λέξη-λέξη, στίχο-στίχο, στοχεύοντας στη διάνοια, χωρίς να εγκαταλείπει την αισθητική τής εικόνας, του συναισθήματος και κάποιες φορές του ρομαντισμού. Γράφει ο ποιητής στο ποίημα «Όταν επιστρέφει»: «Θα έρθω, μη με περιμένεις./΄Εχω άραγε μια λευκή τρίχα να κρατώ για σημάδι ειρήνης;/ Θα φοράω τα ίδια ρούχα που θυμάσαι/ για να μη μ’ αναγνωρίσει η απουσία σου.»
Ο ποιητής με έναν μαγικό τρόπο ερωτοτροπεί με τις λέξεις, τα επίθετα που χρησιμοποιεί είναι τόσο στοχευμένα που ο αναγνώστης νιώθει την έντονη ψυχική διάθεση και τα συναισθήματά του ποιητή κατευθείαν και στη δική του ψυχή. Π.χ. εξόριστες πέτρες, περιττή ανάγκη, ζηλόφθονος χρόνος, ενοικιαζόμενες σελίδες, διψασμένα σκίνα, αρτύσιμα όνειρα, ξεβαμένα δάκρυα, άστεγες συνειδήσεις, φθαρμένο μωσαϊκό, μερικά από τα αναρίθμητα επίθετα που χαρακτηρίζουν τη γραφή του ποιητή και που κανένα δεν περισσεύει.Καμία λέξη δεν επαναλαμβάνεται χωρίς ιδιαίτερο λόγο. Όλες είναι εκεί για να εκπληρώσουν το χρέος τους με ακρίβεια και ευστοχία. Να πορευτούν στο ταξίδι της γνώσης, του προβληματισμού, της φαντασίας και των αισθήσεων μέσα από την άσβεστη μνήμη. Ο αναγνώστης παρασύρεται στη μεγάλη δραματική και νοηματική θάλασσα του ποιητή και μαζί με αυτόν, τελικά, θα ολοκληρωθεί και η τελευταία διαδρομή του.
Οι δείκτες λοιπόν, οι «Τροπικοί Δείκτες» του ποιητή, είναι αυτοί που θα μας οδηγήσουν στον τελικό προορισμό που είναι ο στόχος. Ο ποιητής μεταδίδει στον αναγνώστη την αδήριτη ανάγκη του να φτάσει στην Ιθάκη του. Ο τίτλος της συλλογής άκρως συμβολικός. Ίσως μάθουμε περισσότερα και από τον ίδιο τον ποιητή. Ίσως πάλι και να μη χρειάζεται γιατί το υλικό έχει καταγραφεί στη μνήμη μας και έχουμε ήδη καταλάβει το συμβολισμό του. Ο ποιητής χρησιμοποιεί αρκετές φορές στοιχεία που χαρακτηρίζουν έναν δρόμο, μιαν οδό, ένα δωμάτιο, μια στέγη, ένα μπαλκόνι, μια διασταύρωση, μια παραλία, γεγονός που αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης, ότι ο προσωπικός τόπος, τα βιώματά του δηλαδή, είναι μια συλλογική εμπειρία γνώσης και ταυτόχρονα μνήμης που γεννά η μια την άλλη, σε μια διαρκή απόδραση, άραγε από τι; Ή από ποιόν; Πόσο δύσκολο ή εύκολο τελικά είναι να αποφύγεις τη φυγή; Ή είναι καλύτερα να μείνεις και να παλέψεις;
Οι «Τροπικοί Δείκτες» με τους αμέτρητους συμβολισμούς τους δημιουργούν μια άλλη διάσταση γραφής από αυτή που έχουμε συνηθίσει, αρκετά ώριμη και διόλου ανώδυνη, η οποία μάς δείχνει ότι τίποτε δεν είναι εύκολο, και για να δημιουργηθείς, για να υπάρξεις, πρέπει να ξεφύγεις από τις προσωρινές μονιμότητες, τις σύντομες διάρκειες, τις άχρηστες ανάγκες –για να χρησιμοποιήσω και φράσεις τού ποιητή- και να ελευθερωθείς από το διαρκές αδιέξοδο που σε έχει οδηγήσει η μή σταθερότητα και κάθε είδους εξαρτήσεις. Η ποίηση του Κωνσταντίνου Μούσσα με τις στοχευμένες λέξεις σε κάθε στίχο υπαινίσσεται μια υπάρχουσα σταθερή μνήμη σε πράγματα και έργα που δεν τα βλέπουμε, αλλά τα νιώθουμε μέσα από ένα παιχνίδι γνώσης και μνήμης που καταλήγει να παρεμβαίνει ολοκληρωτικά στη λογική μας. Απουσιάζει η λήθη στο σύμπαν του ποιητή και η μνήμη πανταχού παρούσα θυμίζει με ακρίβεια κάθε πτυχή της ύπαρξης και αντιλαμβάνεται «τι γίνεται τελικά το χρώμα/ όταν του λείπει το «ρ».Γράφει ο ποιητής, απευθυνόμενος στη βροχή, στο ποίημα «Τα ονόματα της βροχής»: «Απ΄το πρωί ετοιμάζεσαι να πέσεις πάνω μου με μανία/στα ρούχα και στης πλάτης/ τα δεμένα φτερά.» Ο ποιητής συνομιλεί με τη βροχή, ενώνεται με το υγρό στοιχείο, χρησιμοποιεί τη βροχή για να απελευθερωθεί, η βροχή ξεπλένει, καθαρίζει, όμως όταν τα φτερά είναι «δεμένα» οι προσπάθειες άκαρπες…Εδώ, το επίθετο «δεμένα» είναι όλο το νόημα του ποιήματος.
Ο ποιητής γνωρίζει πολύ καλά τον άνθρωπο και τον τιμά σε όλες του τις εκφάνσεις. Αγγίζει τις ευαίσθητες χορδές του, ακούει τις ικεσίες του, αφουγκράζεται τους φόβους του, τα πάθη του, γίνεται ένα και περιδιαβαίνει στη γνώση του παρελθόντος που είναι μνήμη με περισσότερα εφόδια και εμπειρίες, για να προχωρήσει τελικά μέχρι το τέλος της διαδρομής, εκεί που σταματούν οι δείκτες και η αποστολή της ζωής έχει εκπληρωθεί. Γράφει ο ποιητής στο ποίημα «Εν καιρώ πολέμου»:«Μισόκλεισα τα μάτια και περίμενα τον εκκωφαντικό ήχο/ της ένοχης απουσίας/σα να έπρεπε απλώς να πονέσω./Κι ας μην ήταν πόνος αυτό που ερχόταν καταπάνω μου/ αλλά θάνατος.»
Ποίηση φορτισμένη με έντονα ψυχικά συναισθήματα, λύπης, φόβου, αγωνίας, απορίας, οδύνης, αλλά και χαράς, προσμονής και έρωτα, καταλήγοντας στο τέλος να διαπιστώνεις ποιος είναι ο προορισμός της ποίησης. Ο οποίος είναι αρχικά να σε προβληματίσει με τα πνευματικά και νοηματικά στοιχεία και τελικά να σε απελευθερώσει και να μετατρέψει την καταιγίδα σε υπέρλαμπρο ήλιο. Οι «Τροπικοί Δείκτες» του Κωνσταντίνου Μούσσα έχουν στόχο το αληθινό πρόσωπό του, είναι ο χαρακτήρας του, τα πιστεύω του και τα ιδανικά του. Ο ποιητής περιπλανιέται «στην πηχτή σκιά των υπογείων, με φόβους που δεν πρόλαβε να χάσει και υποσχέσεις χαμηλής κατανάλωσης ανανεώσιμου συναισθήματος, με τελικό προορισμό μια στάση πριν κατέβει εκείνη από τη ζωή του.» Όλες οι λέξεις και οι φράσεις ανήκουν στον ποιητή. Τα ρήματα διασχίζω, μετακομίζω, απομακρύνομαι, τράπηκα, υποχώρησα, στην ονομαστική του ενικού παρόντος ή παρελθόντος χρόνου, ρήματα που συμβολίζουν εκείνον, ως άνθρωπο. Στοχεύουν στο ανθρώπινο στοιχείο μέσα από τις φυσικές μεταβολές της ύπαρξης, αβάσταχτες οδύσσειες, υπαρξιακά προβλήματα και μέσα από ψυχικές καταστάσεις. Οι «Τροπικοί Δείκτες» είναι τα βέλη που έχουν εκτοξευθεί προς όλες τις κατευθύνσεις, μέσα από μια γλώσσα πλέρια νοημάτων και εικόνων που τη χαρακτηρίζει μια καλλιέπεια λόγου.
Καταλήγοντας, θα ήθελα να κατατάξω τον ποιητή Κωνσταντίνο Μούσσα, χωρίς ίχνος υπερβολής, στους πλέον ικανούς, σοβαρούς και ελπιδοφόρους ποιητές της νέας γενιάς. Ο χρόνος είναι αυτός που θα φανερώσει το λογοτεχνικό μέλλον του, αλλά ένα είναι σίγουρο. Ότι, καθώς προικισμένος με πολύπλευρες ικανότητες, σωστές σπουδές και γνώσεις, θα μας προσφέρει τα μέγιστα στη λογοτεχνία του τόπου μας και γιατί όχι και στο εξωτερικό. Και επειδή ανέφερα παραπάνω ότι οι «Τροπικοί Δείκτες» είναι ένα άρτιο έργο τέχνης, θα κλείσω με αυτό που είπε ο Πώλ Βαλερύ, ένας από τους μεγαλύτερους Γάλλους συμβολιστές ποιητές: «Ένα πραγματικό έργο τέχνης δεν τελειώνει ποτέ».Έτσι εύχομαι και η ποίηση του Κωνσταντίνου Μούσσα να μην τελειώσει ποτέ και πάντα η μούσα της ποίησης να τον ακολουθεί πιστά. Εύχομαι οι «Τροπικοί Δείκτες» να γίνουν φάροι και να μας οδηγήσουν στην αλήθεια, να σπάσουν τις «άχρηστες ανάγκες» μας και η μνήμη μας που είναι η γνώση και η εμπειρία τής ζωής να μείνει για πάντα άσβεστη.
Τζούλια Πουλημενάκου
Ποιήτρια, Μέλος της “Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών”
Παρουσίαση του βιβλίου «Τροπικοί Δείκτες» του κ. Κωνσταντίνου Μούσσα στην αίθουσα εκδηλώσεων των Εκδόσεων «Αλεξάνδρεια»
Αθήνα, 27 Νοεμβρίου 2017
