Παρουσίαση του βιβλίου “ΜΙΚΡΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ” του Δημήτρη Παπακωνσταντίνου (της Τζούλιας Πουλημενάκου)
ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Γράφει η Τζούλια Πουλημενάκου
Σας ευχαριστώ ιδιαίτερα για την παρουσία σας σήμερα, με την οποία τιμάτε τον κ.Δημήτρη Παπακωνσταντίνου, τον ποιητή που έχει έλθει από την άλλη άκρη της Ελλάδας, τη μακρινή αλλά όμορφη Κοζάνη, για να παρουσιάσει σήμερα εδώ, στην αίθουσα της “Πανελλήνιας ΄Ενωσης Λογοτεχνών” – της οποίας είναι μέλος -, την ποιητική του συλλογή «Μικρή Περιήγηση».
Η συλλογή αυτή εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1996 και ήταν η πρώτη ποιητική συλλογή του Δημήτρη Παπακωνσταντίνου , και το 2016 προχώρησε και σε δεύτερη έκδοση (από τις Εκδόσεις Εντύποις). Και αν αυτή η συλλογή είναι έργο της νιότης του, όπως ο ίδιος αναφέρει στη σημείωση για τον αναγνώστη στην εισαγωγή του βιβλίου, φανταστείτε τώρα (περίπου 20 χρόνια μετά), σε ποιο πνευματικό σημείο θα έχει φτάσει η γραφή του. Κι αν κρίνω από το γεγονός ότι βραβεύεται συνεχώς για το συγγραφικό του έργο – το καλοκαίρι απέσπασε το Α΄βραβείο στους Δελφικούς Ποιητικούς Αγώνες -, νομίζω ότι η συλλογή “Μικρή Περιήγηση” που παρουσιάζουμε σήμερα, ετεροχρονικά, ήταν ένας καλός οιωνός για τη μελλοντική του εξέλιξη και την πνευματική του άνοδο. Εδώ, μπορούμε να πούμε, ότι, καθώς περνούν τα χρόνια, η διαχρονική αξία αυτού του βιβλίου εξακολουθεί να αποπνέει μια ευαισθησία στην ψυχή και μια ομορφιά στον συναισθηματικό κόσμο του αναγνώστη.
Η συλλογή αποτελείται από δύο ενότητες. Τη «Μικρή περιήγηση», ένα σπονδυλωτό ποίημα, μια ποιητική ενότητα θα έλεγα, από 36 άτιτλα μέρη και από «Το γαλάζιο τετράδιο», που περιέχει έξι ανεξάρτητα ποιήματα. Όλα με το χαρακτηριστικό λυρικό ύφος τού ποιητή, με το έντονο συγκινησιακό στοιχείο, με τον έντεχνα λογοτεχνικό του λόγο, με την άρτια γνώση της ελληνικής γλώσσας, δίνοντας έτσι στον αναγνώστη τη δυνατότητα να περιπλανηθεί ο καθένας στο δικό του ψυχικό και πνευματικό κόσμο.
Η «Μικρή Περιήγηση» του Δημήτρη Παπακωνσταντίνου είναι ένας διάλογος, μια εσωτερική συνέντευξη με την ψυχή και το όνειρο του ανθρώπου για πνευματική αναζήτηση και προσωπική ευτυχία. Διαλογίζεται λοιπόν με την ψυχή του, για να επικοινωνήσει με τον εσωτερικό του κόσμο και γενικότερα με τον άνθρωπο. Οι περισσότεροι από μας διαβάζουμε ποίηση ή ακόμα και γράφουμε, για πάρα πολλούς λόγους. Γιατί η ποίηση μπορεί να είναι το καταφύγιό μας, γιατί η ποίηση μπορεί να είναι το απάνεμο λιμάνι μας, γιατί η ποίηση μπορεί να είναι η ελευθερία του λόγου μας. Αλλά ένας αληθινός ποιητής γράφει γιατί η ποίηση ΕΙΝΑΙ. Γιατί είναι η ψυχή του, γιατί είναι το λιμάνι του, γιατί είναι η ουσία του. Η ποίηση λοιπόν ΕΙΝΑΙ για τον αυθενικό ποιητή, και εδώ ο Δημήτρης Παπακωνσταντίνου έχει έλθει για να αποδείξει ότι η ποίησή του και συγκεκριμένα η «Μικρή Περιήγησή» του, ΕΙΝΑΙ μια επίπονη διαδρομή αναζήτησης ανάμεσα στην ανθρώπινη υπόσταση και κατά προέκταση στον κόσμο της ψυχής μας.
ΕΙΝΑΙ μια πολύ δομημένη και ευαίσθητη προσέγγιση πολλαπλών εκφράσεων τής ανθρώπινης ψυχής. Η ψυχή του ποιητή εδώ στην παρουσιαζόμενη ποιητική συλλογή, είναι η θάλασσα. Η θάλασσα σε όλες της τις μορφές. Με όλα τα επίθετα που τη συνοδεύουν και την κάνουν μοναδική στην πένα του ποιητή. Ατελεύτητη, γαλήνια, αλμυρή, φωτεινή, πολλές φορές αγριεμένη, πικρή, πονεμένη, ερωτική, μα πάντα σιωπηλή, καρτερική, ώρια, ασπρογάλαζη και κυρά. Μερικά από τα επίθετα που χρησιμοποιεί στο λόγο του ο ποιητής για να βαφτίσει τη θάλασσα, δείχνοντας την καλλιτεχνική του ευαισθησία, αλλά ταυτόχρονα προσφέροντας στον αναγνώστη πλούτο, ο οποίος μπορεί να χαρακτηριστεί σημαντικός για τα γράμματα στη σύγχρονη εποχή μας. Πολλοί ποιητές μας έχουν γράψει για τη θάλασσα. Ελύτης, Σεφέρης, Καβάφης, Βρεττάκος, Βάρναλης, Χριστιανόπουλος και τόσοι άλλοι. Ο Καρυωτάκης στο «Εγκώμιο για τη θάλασσα» λέει : « Η θάλασσα είναι η μόνη μου αγάπη. Γιατί έχει την όψη του ιδανικού. Και τ’ όνομά της είναι ένα θαυμαστικό».
Εδώ, λοιπόν, στη «Μικρή περιήγηση» της «μεγάλης» θάλασσας του ποιητή υπάρχει κάπου κρυμμένη και η ψυχή του. Το ιδανικό και οι αξίες του. Η ποίηση του Δημήτρη Παπακωνσταντίνου με την απλότητα και τον λυρισμό της δεν τέρπει μόνο τον αναγνώστη, αλλά και τον προβληματίζει με τη νοηματική του ευρύτητα και τις φιλοσοφικές προεκτάσεις του λόγου του. Ο ποιητής, λοιπόν, είναι από εκείνους τους τυχερούς που παράλληλα με το ταλέντο που του έδωσε η φύση, έχει και ένα επιπλέον χάρισμα .. διαβάζοντάς τον βυθίζεσαι στη μαγεία του πνεύματος και ταξιδεύεις κι εσύ μαζί του σ’ αυτήν την απέραντη θάλασσα της μαγικής δύναμης του λόγου του.
Εκτός από τη θάλασσα της ψυχής τού ποιητή, το βιβλίο διακρίνεται και για την αγάπη του για το φυσικό στοιχείο, τη γη της πατρίδας του, τα χρώματα που περιβάλλουν τον ήλιο, το φεγγάρι, τα δέντρα, τα γιασεμιά, τα νερά που πρασινίζουν και καθώς διαβάζεις τη συλλογή νιώθεις ένα βαθύ σεβασμό για όλα αυτά τα γνήσια συναισθήματα που περιβάλλουν τη σύνθεση του ποιητικού τοπίου του ποιητή.
Τα «όνειρα» στην περιγραφή του ποιητή, άλλοτε σαν αλλόκοτα πουλιά και άλλοτε σαν φεγγάρια πορεύονται στον ποιητικό ουρανό του με έντονη φαντασία και λυρισμό, μεταφέροντας μυνήματα ελπίδας και ζωής. Γράφει ο ποιητής στη σελ.17: «Ανάλαφρες, αέρινες θαρρείς ανοίγουνε στον άνεμο/ λευκές σα χιόνι/απαλές φτερούγες προς τον ήλιο/ ψηλώνουν, χάνονται στροβιλιστά κύματα κύματα στο φως/ τ’ αλλόκοτα πουλιά των ονείρων». Και στο ποίημα «Μικρή μου Άνοιξη»(σελ.58) : «Mε τα φεγγάρια των ονείρων μου στα μάτια»
Η ποίηση του Δημήτρη Παπακωνσταντίνου διακρίνεται για τον λυρισμό της, άλλωστε είναι ένα χαρακτηριστικό της ποίησης γενικότερα, και από λέξη σε λέξη σε μεταφέρει στην ποιητική αυτή μυστική θάλασσα της ύπαρξης και των φιλοσοφικών ερωτημάτων περί ζωής και θανάτου. Και εδώ, ο ποιητής βάζει τον αναγνώστη στη διαδικασία της σκέψης. Του δίνει θα λέγαμε άφθονη πνευματική τροφή, να ενεργοποιηθεί η διάνοιά του και να προβληματιστεί, δίνοντας απαντήσεις στα δικά του συναισθηματικά και υπαρξιακά προβλήματα. Η μνήμη επιστρέφει ως ναυαγός . Το πρόσωπο σε πρώτο ενικό που τονίζει την υπαρξιακή του υπόσταση σαν γέροντας σοφός που διαλογίζεται. Μια συνεχής αναζήτηση ανάμεσα στην ύπαρξη και την ανυπαρξία, στη ζωή και τον θάνατο. Γράφει ο ποιητής στο ποίημα στη σελίδα 22 : «Ανίδεος εγώ παντοτινά, ναυάγησα . Αλίμονο /ήταν εκεί οι ξέρες/κάτω απ’ τα νερά/μίλια ατελείωτα» . Και συνεχίζει: «Κι είναι του κίνδυνου θαρρείς, του θανάτου η στιγμή/το Απόλυτο ολάκερο και η μεγάλη Εξώπορτα./Και παραμέσα το Παρόν, το Παρελθόν, το Μέλλον/κι η Ουσία./Αόρατη./Ώσπου να σηκωθείς λευτερωμένος απ’ το χώμα, το νερό, το ταπεινό σαρκίο».
Eπίσης, στο ποίημα στη σελίδα 19, αλληγορικό, με γρίφους που ο καθένας τούς ερμηνεύει με τον προσωπικό του κώδικα, αποκαλύπτοντας τα συναισθηματικά μονοπάτια της «μικρής περιήγησης» και στον εσωτερικό κόσμο του αναγνώστη αλλά και του ποιητή που εξ αρχής καταλαβαίνουμε ότι βρίσκεται εκείνος πίσω από τις λέξεις:
(“Κι έπειτα, ήρθες εσύ απ’ το ΄πουθενά/ κι ήταν εδώ ‘το πουθενά΄ ίσαμε να ‘ρθεις”).
“Κατάλευκη, αγνή, περιστεράκι τ’ ουρανού/στο παραθύρι της καρδιάς/ήλιος χρυσός σηκώθηκε./Και το τραγούδι μου μαζί μου συλλαβίζει”
Ο ποιητής μεταφέρει εικόνες, γεύσεις, αλλά και ήχους. Η κινητοποίηση της ακοής στην ποίηση υποστηρίζει και απογειώνει το ποίημα, όπως μόνο η μουσική μπορεί να το καταφέρει.
Γράφει ο ποιητής στο ποίημα στη σελίδα 18:
«Αχ είναι ο ήλιος ο γλυκός/ στ’ αψηλαλώνια δουλευτής/κι είναι αλμυρά της κυρά-θάλασσας τα χείλη./Κι ο αγέρας παίρνει το τραγούδι μου και το σκορπά/ κι είναι η ζωή γλυκό πιοτό/σ’ ένα ποτήρι.»
Ο ποιητής ελπίζει μέσα από τη γραφή του σε έναν καλύτερο κόσμο και ενώ οι φίλοι έχουν χαθεί ελπίζει σε νέους, και παρακαλεί τη βροχή να πέσει απαλή στις έγνοιες του και να τον προφυλάξει σαν τη μουσική που ημερώνει, και το δάκρυ που πέφτει ζεστό στα μάγουλα και ανακουφίζει.. Γράφει ο ποιητής στο ποίημα στη σελίδα 39 και στο οπισθόφυλλο του βιβλίου: «Πέσε βροχή, πέσε απαλή πάνω απ΄τις έγνοιες μου/πέσε απαλή, σαν μουσική που ξεμακραίνει/ αγνή και άγια σαν εικόνα μυστική/απόμακρη/φίλων που χάθηκαν στο χθες/ φίλων που θα ‘ρθουν.»
Οι μεταφορές, οι παρομοιώσεις, τα σημεία στίξης (όπου χρειάζονται), οι παρενθέσεις, τα εισαγωγικά, τα αποσιωποιητικά, δημιουργούν μια μαγική ατμόσφαιρα, δίνοντας μια εικαστική ματιά στα νοήματα και μια ζωντάνια στις λέξεις, σαν να βρίσκονται σε ζευγάρια και να εναλλάσονται μεταξύ τους στον ίδιο ρυθμό, χορεύοντας σε ένα μαγικό παιχνίδισμα , αφήνοντας τη φαντασία και το συναίσθημα να στροβιλιστούν στο απέραντο σύμπαν του αναγνώστη. Λέξεις όπως : «γυαλός-γυαλί, σχήματα-σχέδια, ψιθυρίσματα-ψηλαφίσω», «μεσημεριού-μεθυστικούς», «βήματα-βύθισε». Επίσης, «γλυκό φεγγάρι», «μάτια από θάλασσα», «ασήμι τ’ ουρανού», «νυσταγμένες αγκαλιές», «σαν λωτοφάγος ναυαγός», «νήμα κυματιστό». Τα έντονα αλληγορικά στοιχεία που χρησιμοποιεί ο ποιητής στη συλλογή αυτή, χαρακτηρίζουν το αισθητικό και νοηματικό πιστεύω του. Όπως, χαρακτηριστικά, γράφει: «Ποτάμι δίχως όχθες ο καιρός τα καλοκαίρια», και «Κι ίσως μπορέσω με τις χούφτες μου κλειστές να θυμηθώ της κουκουβάγιας το βραχνό νυχτερινό συνιάλο», επίσης « το ποίημα ήταν εκεί. Ίσκιος αχνός κάτω από τα βλέφαρα μια πολιτεία», και «(Κι έπειτα, ήρθες εσύ απ΄το “πουθενά”/κι ήταν εδώ το “πουθενά” ίσαμε να’ ρθεις).»
Η δεύτερη ενότητα της συλλογής «Από το γαλάζιο τετράδιο» περιέχει έξι ανεξάρτητα ποιήματα, τα οποία είναι πλούσια σε λυρισμό, συναίσθημα, αλλά και δεν υστερούν από τη γνησιότητα του πνευματικού. Η γλωσσική ζωντάνια των ποιημάτων αυτών προσφέρει στον αναγνώστη την απόλαυση και την αίσθηση πώς τίποτε δεν παρεκκλίνει των νοημάτων και καμιά λέξη δεν περισσεύει. Γράφει ο ποιητής στο ποίημα «Τραγούδια της σιωπής» : «Μα παραπέρα/ εκεί που η οπτασία χάνεται/σκοτάδι λες πως γίνηκε μεμιάς/η αναπνοή/της φτωχικής ζωής σου». Επίσης: «Ποθήσαμε να φέρουμε εκείνη τη νυχτιά/τη μούσα/ τη γλυκιά κιθάρα… ‘Ομως η Μούσα ξέχασε να τραγουδά/παρθένα νυσταγμένη γλυκοπλάγιασε/αργά στα παιδικά της παραμύθια/».
Εύχομαι στον ποιητή Δημήτρη Παπακωνσταντίνου αυτό το μαγικό άγγιγμα της Μούσας να μην τον αφήσει ποτέ. Να μην ξεχάσει ποτέ να του τραγουδά.
Τελειώνοντας, θα κλείσω με δύο στίχους του ποιητή μας Γεώργιου Σεφέρη, γιατί η ποίηση υπάρχει, η ποίηση EINAI: «Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα – Και τι θα γινόμασταν αν η πνοή μας λιγόστευε;»
Τζούλια Πουλημενάκου
Η Ποιητική Συλλογή “Μικρή Περιήγηση” (Εκδόσεις Εντύποις) του Δημήτρη Παπακωνσταντίνου παρουσιάστηκε στην Αθήνα, στην αίθουσα της “Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών” στις 13 Οκτωβρίου 2017
