“TO ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΑΠΛΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΑΦΗΝΕΙΑΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ” του Νίκου Ταβουλάρη

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Η αξία αλλά και η επιρροή που έχουν η Λογοτεχνία και η Φιλοσοφία, στη σκέψη και κατ’ επέκταση στη συμπεριφορά του πολίτη, έχει απασχολήσει διαχρονικά, τόσο τους επαΐοντες όσο και τον κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο. Οι απόψεις που έχουν καταγραφεί είναι ποικίλες, όμως το γενικό συμπέρασμα είναι ότι η Λογοτεχνία, είτε ως Ποίηση είτε ως Πεζογραφία, εξασκούν μεγάλη επιρροή στον τρόπο του «σκέπτεσθαι» αλλά και του «πράττειν», του μέσου πολίτη.

Τούτο είναι απολύτως φυσικό αφού αποστέλλουν μηνύματα τόσο στο θυμοειδές όσο και στο διανοητικό πεδίο του ανθρώπου, οδηγώντας τον σε διαμόρφωση  συγκεκριμένης κατά περίπτωση γνώμης και άποψης. Όταν δε τα μηνύματα αυτά εξασκηθούν επί μακρόν χρονικό διάστημα, τότε, όπως ο Αριστοτέλης πρώτος επισήμανε, αυτά καθ’ έξιν καθίστανται πάγια αντίληψη των πραγμάτων. Έχουμε λοιπόν την ανάπτυξη και καθιέρωση στερεοτύπων. Αυτές οι παγιωμένες, λοιπόν, κοινωνικές αντιλήψεις, ακόμη και όταν δεν έχουν τύχει της καθολικής αποδοχής, αλλά και δεν έχουν αποδειχθεί, στην πράξη λειτουργούν ως αξιώματα, δηλαδή αποδεδειγμένες θέσεις! Όσο δε το χρονικό διάστημα κατά το οποίο έχουν ισχυρή θέση είναι μεγαλύτερο, τόσο η ισχύς και η επιρροή τους στον πολίτη γίνονται εντονότερες.

Μια παγιωμένη άποψη, όχι εντελώς άδικα, είναι και αυτή που έχει ο μέσος πολίτης για τους Λογοτέχνες, ιδιαίτερα τους Ποιητές και τους Φιλοσόφους. Στη συνείδηση λοιπόν του μέσου πολίτη οι ποιητές και οι φιλόσοφοι είναι κάποιοι ιδιαίτεροι άνθρωποι που εκφράζονται με  μυστηριώδη και εν πολλοίς ακαταλαβίστικο τρόπο, για θέματα που τις περισσότερες φορές δεν τον αφορούν. Η παγιωμένη αυτή αντίληψη-θέση διαχρονικά έχει εκφραστεί πολλάκις και έχει οδηγήσει στην απάθεια αν όχι στην αρνητικότητα έναντι της Λογοτεχνίας και της Φιλοσοφίας από το συντριπτικό κομμάτι του κοινωνικού συνόλου. Ως αποτέλεσμα αυτού του στερεότυπου είναι η προσοχή, η αποδοχή αλλά κυρίως η πρακτική εφαρμογή των ρήσεων της Λογοτεχνίας και της Φιλοσοφίας, να είναι αμελητέα.

Αλλά γιατί συμβαίνει αυτό το φαινόμενο και πώς δημιουργήθηκε αυτό το στερεότυπο; Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε το «Γιατί», προκειμένου να φτάσουμε σε χρήσιμα συμπεράσματα. Είναι γεγονός ότι η εξέλιξη όποιου πράγματος, ιδιαίτερα δε των πνευματικών, χαρακτηρίζεται από την έντονη επιθυμία για την ανακάλυψη και καθιέρωση νέων δρόμων. Τούτο είναι θεμιτό, γιατί έτσι έχουμε την εξελικτική πορεία, όμως δυστυχώς παραβιάζεται κατά κόρον ο κανόνας του «Μέτρον Άριστον», με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε σε εκφραστικό βερμπαλισμό είτε καθ’ υπερβολήν είτε κατ’ έλλειψην.  Δεν είναι τυχαίο ότι όλοι οι μεγάλοι συγγραφείς και ποιητές στο χώρο της λογοτεχνίας διακρίνονται για την ισορροπημένη και «εν μέτρω» γραφή τους. Το γεγονός λοιπόν της παραβίασης αυτού του κανόνα, καθιστά τα κείμενα των συγγραφέων και των φιλοσόφων ακατανόητα για τον μέσο πολίτη. Φυσικά, αφού δεν τα κατανοεί δε θα ασχοληθεί σοβαρά με αυτά, πόσο μάλλον να τα χρησιμοποιήσει στην καθημερινότητά του! Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην του χρησιμεύουν σε κάτι τα όποια μηνύματά τους. Εξ άλλου εκείνο που συμβαίνει πολλάκις, είναι ο μέσος άνθρωπος να νιώθει ένα «εκ του μη κατανοητού» ιδιότυπο δέος απέναντι στο μη κατανοητό! Στον μη εκπαιδευμένο να αναλύει λογικά τα μηνύματα, πολλάκις, οι ομιχλώδεις διατυπώσεις των «σημαντικών» πνευματικών ταγών φαντάζουν σαν υψηλή διανόηση την οποία έχει «χρέος» να την θαυμάζει! Αυτή δε η αντίληψη καθίσταται επικίνδυνο στερεότυπο, γιατί απορρίπτονται στην αντίληψη του αναγνώστη ή του ακροατή συλλήβδην όλες οι απλές και κατανοητές εκφράσεις και θέσεις, ως δήθεν μη σημαντικές! Το πρόβλημα που προκύπτει από μια τέτοια στερεοτυπική αντίληψη είναι διπλό. Τις μεν ομιχλώδεις  εκφράσεις δεν τις καταλαβαίνει, άρα δεν ασχολείται, τις δε απλές και κατανοητές δεν τις θεωρεί σημαντικές, άρα και πάλι δεν ασχολείται με τα μηνύματά τους. Έχουμε δηλαδή μια παράλογα «λογική» αντίληψη!  Το αποτέλεσμα είναι, να οδηγούμαστε σε φαύλο κύκλο σκέψης και φυσικά πλήρους αχρηστίας της Λογοτεχνίας και της Φιλοσοφίας για το  κοινωνικό σύνολο!

Οι ανωτέρω διαπιστώσεις είναι παγιωμένες στην αντίληψη του πολίτη και του «κοινού Νου». Είναι όμως πραγματικότητα, ευθύνονται οι συγγραφείς και οι φιλόσοφοι ή κάποιο αόρατο «σύστημα» κατευθύνει από το παρασκήνιο τα πάντα;  Η επίκληση του «συστήματος» είναι η συνηθισμένη  μη λύση για τα πάντα. Από την προσωπική μας ανεπάρκεια έως την κοινωνική, κρατική και παγκόσμια κατάσταση, όμως, αγνοούμε ή προσποιούμαστε ότι αγνοούμε, πως ένα σύστημα αποτελείται υποχρεωτικά  από δύο δυνάμεις και η μία είναι αναγκαστικά εκείνη, στην οποία επιστρέφει η παραγόμενη θετική ή αρνητική ενέργεια του «συστήματος», κατά συνέπεια και η εν μέρει εκφορά της. Με ποιο απλά λόγια ένα σύστημα αποτελείται πάντοτε από δύο κύριες συνιστώσες, (συν+στήνω), εν προκειμένω από τους πολίτες και τη διοίκηση. Η Λογοτεχνία και η Φιλοσοφία διαδραματίζουν καταλυτικό ρόλο σε τούτη τη λειτουργία του συστήματος και για τούτο η ευθύνη τους είναι μεγίστη.

Ο ακατανόητος τρόπος γραφής εν ονόματι του όποιου μοντερνισμού στη Λογοτεχνία, ιδίως στην Ποίηση, δεν δίνει το δικαίωμα στον συγγραφέα να γράφει με τρόπο απολύτως ακατανόητο. Αυτού του είδους η γραφή δεν είναι μοντέρνα, απλά αποδεικνύει την αδυναμία του συγγραφέα να εκφράσει αυτό που πιθανώς έχει κατά νου. Εδώ έχουμε λοιπόν έναν καθ’ υπερβολή βερμπαλισμό, όπου ο συγγραφέας με την ομιχλώδη και ασυνάρτητη γραφή του επιχειρεί να εντυπωσιάσει με το υπερβολικά ακατανόητο, καλύπτοντας τη δική του ελλειπτική γνώση της τέχνης του. Το ίδιο συμβαίνει εκ του αντιθέτου και στην εντελώς γραμμική κι επίπεδη γραφή. Εδώ έχουμε έναν ελλειπτικό βερμπαλισμό, κατά τον οποίον ο συγγραφέας υστερών σε νοηματική σύλληψη και υπερβατικότητα στη σκέψη, γράφει τόσο απλοϊκά, που πλέον ο αναγνώστης δεν ασχολείται σοβαρά, αφού γρήγορα διαπιστώνει ότι δεν έχει τίποτα σημαντικό ν’ αποκομίσει.

Το ίδιο ή και σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό ισχύει δυστυχώς και στη Φιλοσοφία. Η γλώσσα και το εκφραστικό ύφος των πλείστων εκ των εκπροσώπων της, ιδίως των πανεπιστημιακών καθηγητών, είναι τόσο πολύπλοκη και βρίθει τόσων ορισμών, που ακόμη και  οι γνώστες της Φιλοσοφίας τις περισσότερες φορές δεν μπορούν να κατανοήσουν το νόημα του μηνύματος, πόσον μάλλον ο απλός πολίτης.

Η εξήγηση αυτού του φαινομένου είναι διπλή. Ενδέχεται από κάποιους να γίνεται από μη επαρκή γνώση του αντικειμένου ή από εκφραστική ανεπάρκεια. Επίσης, κάποιοι  πιθανόν να επιχειρούν να εντυπωσιάσουν τους αδαείς… ό,τι και να συμβαίνει όμως, είναι σίγουρο ότι καταφέρνουν με αυτόν τον τρόπο να απομακρύνουν από τα μηνύματά τους τους πολίτες! Αλλά αν συμβαίνει αυτό, τότε ποια είναι η χρησιμότητά τους για το κοινωνικό σύνολο; Είναι καιρός να προβληματιστούν όλοι οι Λογοτέχνες και οι φιλόσοφοι με το φαινόμενο, γιατί είναι χρέος τους να καταστήσουν τη Λογοτεχνία και ιδίως τη Φιλοσοφία χρήσιμο πρακτικό εργαλείο για τον πολίτη. Ο Πλάτων στην ιδανική πολιτεία του είχε πει, ότι θα πρέπει να βασιλέψουν οι φιλόσοφοι. Σήμερα, ασφαλώς αυτό δεν είναι εφικτό, αλλά αξίζει να προσπαθήσουμε όλοι οι γράφοντες ώστε να «βασιλέψουν» τα μηνύματα της Λογοτεχνίας και της Φιλοσοφίας στη σκέψη και τη βούληση, των πραγματικών αρχόντων της πολιτείας, των Πολιτών.

Νίκος Ταβουλάρης

Ποιητής-Πεζογράφος-Δοκιμιογράφος

τ.Πρόεδρος της «Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών»

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ: Ο Νίκος Ταβουλάρης είναι ποιητής-πεζογράφος-δοκιμιογράφος. Γεννήθηκε το 1956 και κατάγεται από την Καρυούπολη Γυθείου Λακωνίας. Είναι έγγαμος και πατέρας δύο παιδιών. Τελείωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στην ιδιαίτερη πατρίδα του και σπούδασε Δημοσιογραφία, Μarketing και Διοίκηση Επιχειρήσεων. Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια σχετικά με τα ανωτέρω αντικείμενα, μεταξύ των  οποίων και την εφαρμογή του χαοτικού Μanagment. Διαθέτει πτυχία Δημοσιογραφίας, GRADUATE DIPLOMA IN MANAGEMENT STUDIES του Αγγλικού ΙSTITUTE OF COMMERCIAL MANAGEMENT (I.C.M.). Επίσης, από το Οlymbian university MBA στα αντικείμενα του MANAGEMENT BY CHAOS THE REAL TIME MENAGMENT SYSTEM και HOW TO THINK LIKE A MANAGER. Με τη λογοτεχνία και τη συγγραφή ασχολείται από τη εφηβική του ηλικία.Το πρώτο του μυθιστόρημα, το οποίο ξεκίνησε σε ηλικία 19 ετών, το εξέδωσε το 1997 από τις εκδόσεις «Όμβρος» με τίτλο «Η ανάσα της καταιγίδας-Ωδή στη ματωμένη Κύπρο».Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι αφιερωμένο «Στους αγνοούμενους της Κύπρου – Στη μνήμη των ηρωικών Τάσου Ισαάκ και Σολωμού Σολωμού».  Το 2007 εξέδωσε την ποιητική συλλογή «Με τα φτερά του ανέμου», από τις εκδόσεις «Αμαρυλλίς» και το 2008 την ποιητική ενότητα «Πέτρινος Κόσμος» από τις εκδόσεις «Γ.Χ.Αλεξανδρή». Το 2009 εξέδωσε το βραβευμένο μυθιστόρημα «Ώρα μηδέν»,  από τις εκδόσεις «Δρόμων», το οποίο είναι ενδεικτικό της γραφής του συγγραφέα και έχει χαρακτηριστεί ως «φιλοσοφικό μυθιστόρημα». Το 2014 εξέδωσε την ποιητική ενότητα «Νυν και Αεί» από τις Εκδόσεις «Όστρια».

Εκτός από τα λογοτεχνικά του βιβλία ο συγγραφέας έχει συγγράψει ικανό αριθμό επιστημονικών-τεχνικών βιβλίων σχετικών με το Managment και το Marketing. Το 2009 εξέδωσε από τις Εκδόσεις «Δρόμων»  το πρωτοποριακό βιβλίο Συστημάτων Πωλήσεων «Αρμονική Πώληση».  Το ανέκδοτο έργο του Νίκου Ταβουλάρη είναι πληθωρικό και αποτελείται από 20 ποιητικές συλλογές, πέντε μυθιστορήματα, τρία δοκίμια, τρεις συλλογές διηγημάτων, παραμύθια και πραγματείες. Το έργο αυτό έχει δημιουργηθεί σε μια χρονική περίοδο 35 ετών. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στην Αγγλική και Γαλλική γλώσσα. Έχουν δημοσιευθεί πολλές εργασίες του σε περιοδικά και εφημερίδες. Έχει δώσει πολλές διαλέξεις σχετικές με λογοτεχνικά και φιλοσοφικά θέματα και επιπλέον εκτός από τη συγγραφή διδάσκει την τεχνική της λογοτεχνικής γραφής. Οργάνωσε και διηύθυνε την ελεύθερη ομάδα λόγου «Σπείρα», στο πλαίσιο της οποίας πραγματοποιήθηκαν  λογοτεχνικές και φιλοσοφικές συζητήσεις. Τιμήθηκε με βραβεία λογοτεχνικών διαγωνισμών σε όλα τα είδη του λόγου, με σηματικότερη τη διάκριση του Α΄Βραβείου ποίησης που απέσπασε το 1998 στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Ποίησης των Δελφών της «Πανελλήνιας ΄Ενωσης Λογοτεχνών», με το ποίημα «Θα ‘θελα ν’ αγγίξω».

Ο Νίκος Ταβουλάρης διετέλεσε Έφορος της «Πανελλήνιας ΄Ενωσης Λογοτεχνών»  για τη διετία 2007-2009 και  Πρόεδρος για τη τριετία 2010-2013. Επανεξελέγη στη θέση του Προέδρου για τη διετία 2013-2015. Διετέλεσε Αντιπρόεδρος της «Πανελλήνιας ΄Ενωσης Λογοτεχνών»  για τη διετία 2016-2018.