“Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΚΑΙ Η ΠΟΙΗΣΗ” της Τζούλιας Πουλημενάκου

ΟΜΙΛΙΑ-ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

Γυναίκα και Ποίηση.  Είναι κάτι που δημιουργείται νέο, είναι κάτι που έρχεται ζωντανό, που μας φέρνει ζωή. Η Γυναίκα δημιουργεί, οι Ποιητές δημιουργούν. Άρα, η Γυναίκα και η Ποίηση είναι δύο δυνάμεις δημιουργικές, αμφίδρομες, οι οποίες μας φέρνουν κάτι καινούργιο, κάτι νέο, μια νέα οντότητα σχεδόν εκ του μηδενός.

  Μήπως, λοιπόν, όταν λέμε Ποίηση εννοούμε Γυναίκα; Kαι αντίστροφα, όταν λέμε Γυναίκα, εννοούμε Ποίηση; Φυσικά, εδώ δεν θέλουμε να παρεξηγηθούν οι άντρες, γιατί υπάρχουν και άντρες ποιητές, αλλά μιας και μιλάμε για τη Γυναίκα και την Ποίηση, θα δώσουμε μια έμφαση περισσότερο στη Γυναίκα, στη μητέρα που φέρνει στον κόσμο τα παιδιά της και τα μεγαλώνει και στην Ποίηση που και αυτή φέρνει στο φως τα δικά της πνευματικά «παιδιά».

  Η Ποίηση στη σύγχρονη μορφή της κατακτά όλο και περισσότερους και πιο εκφραστικούς τρόπους διαιώνισής της. ΄Οπως η Γυναίκα τροφοδοτεί με ζωή την ανθρωπότητα, έτσι και η Ποίηση τροφοδοτεί με ζωή την ομορφιά του νου και της ψυχής, διεισδύει στο παρελθόν, τοποθετείται στο παρόν και ανακαλύπτει τις αόρατες πτυχές του μέλλοντος, ως ένας άλλος προφήτης,  μέσα από τη λογική και το συναίσθημα -, όπου το βρίσκουμε αρκετές φορές στον γυναικείο τρόπο και λόγο γραφής -, άλλοτε με ρομαντικό και άλλοτε με λυρικό ύφος, ελεύθερη ή ομοιοκατάληκτη, γαληνεύει την ψυχή μας, αλλά και λιτή με καθαρή σαφήνεια, αλλά και αρκετές φορές με ύφος ασαφή, υπαινικτικό, υπερρεαλιστικό, ανάλογα με τον χρόνο και τα βιώματα της εποχής που γράφεται. Αλήθεια, πόσο πολύ μοιάζει η Ποίηση με τη Γυναίκα;

  Έτσι όπως ανέτειλε μια νέα εποχή για τη Γυναίκα τον τελευταίο και πλέον αιώνα, σε προσωπικό και  επαγγελματικό επίπεδο, έτσι ανατέλει και για την Ποίηση ένας καινούργιος φωτεινός δρόμος συναισθημάτων, ευαισθησίας, και συνεχούς αναζήτησης για ένα καλύτερο αύριο.

  Ο Ντοστογιέφσκι είπε, ότι: «Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο». Εγώ θα τολμήσω να παραλλάξω λίγο τους στίχους και θα πω, ότι: «H Γυναίκα και η Ποίηση μπορεί να σώσει τον κόσμο», η κάθε μια με τις δικές της ορατές ή αόρατες δυνάμεις.

  Η Γυναίκα είναι η αληθινή Δημιουργός της ζωής και σμιλεύει με αυτή τη δύναμή της την αρμονία σε όλα τα στάδια της ανθρώπινης υπόστασης. Η Γυναίκα στις μέρες μας είναι πιο χειραφετημένη και έχει αρχίσει να συμμετέχει στην κοινωνία και να διεκδικεί όλα τα κοινωνικά και πολιτικά της δικαιώματα και έτσι πολλές φορές έχει το πάνω χέρι σε πολλές καταστάσεις που κατά το παρελθόν το είχε μόνο το ανδρικό φύλο. Δεν θα αναλύσω την ιστορία της γυναίκας ανά τους αιώνες, άλλωστε δε θα μας φτάσει όλη η μέρα να συζητάμε και να αναλύουμε την ιστορία της, την εξέλιξή της από την αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα, τη γυναίκα στο Βυζάντιο, τη γυναίκα του μεσοπολέμου, την εταίρα, την παλλακίδα, τη δούλα, τη γυναίκα της υπαίθρου, την ηρωίδα γυναίκα όλων των αγώνων τής Επανάστασης για την ελευθερία της πατρίδας μας, ή ακόμα και τη γυναίκα της δικής μας πατρίδας τη μανιάτισσα, τη σπαρτιάτισσα ή τη σύγκρια, και πόσες άλλες γυναικείες ταυτότητες υπάρχουν, που ίσως μια άλλη φορά επεκταθούμε εκτενέστερα. Σ’ ένα σημείο όμως θα ήθελα να σταθώ περισσότερο που πιστεύω είναι από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις της – εκτός από το ότι έγινε οικονομικά ανεξάρτητη και «μπήκε» στον επαγγελματικό χώρο των αντρών -, το ότι σήμερα είναι περίπου ίση με τον άντρα σε ό,τι αφορά τον πολιτικό στίβο, όπου από αυτό το σημαντικό βήμα, ακούγεται η φωνή της, ο λόγος της, η δυναμική της, δικαίωμα που ήταν αποκλειστικά του «δυνατού» φύλου» -των αντρών-, εκείνη η κατά τ’ άλλα «αδύναμη». Και λέω “περίπου” γιατί έχει πολύ δρόμο ακόμα να διανύσει σ’ έναν τέτοιο στίβο, κατ’ εξοχήν ανδροκρατούμενο.

  Παρ’ όλα αυτά βέβαια, υπάρχουν ακόμα δύσκολες καταστάσεις στον βίο της γυναίκας ανά τον κόσμο, κυρίως σε υποανάπτυκτες χώρες, που την τοποθετούν σε κατώτερη θέση από τον άντρα, στερώντας της την ελευθερία για προνόμια και ευκαιρίες σε επαγγελματικούς – ως επί το πλείστον – χώρους. Έτσι, η Γυναίκα, έχει να δώσει πολλούς ακόμα αγώνες στο μέλλον, διεκδικώντας περισσότερα δικαιώματα και επιλογές για ίση εξέλιξή της με τον άντρα.

  Η σύγχρονη Γυναίκα έρχεται αντιμέτωπη με έναν άνισο αγώνα, όπου στη μία πλευρά βρίσκεται η επαγγελματική σταδιοδρομία της και στην άλλη πλευρά η μητρότητα, έχει πολλές φορές το δίλημμα να ακολουθήσει το όνειρό της ή να μείνει στο σπίτι να αναθρέψει τα παιδιά της και πώς θα οργανώσει ένα σωστό σπιτικό ταυτόχρονα με την εργασιακή της κατάσταση. Ο βιολογικός ρόλος της Γυναίκας, πάντως, θα είναι πρωταρχικός και αναντικατάστατος και η αίσθησή του στην κοινωνία θα την κάνει να αποκτήσει περισσότερη αυτοπεποίθηση για να ξεπεράσει όλες αυτές τις στερήσεις και τα άνισα εμπόδια.

  Τώρα, όσον αφορά την Ποίηση και τον ρόλο των ποιητών, αυτός πρέπει να είναι πρωτοποριακός με όραμα και ενεργούς στόχους. Η αισιοδοξία, η αλήθεια και η αυτοπεποίθηση πρέπει να συνυπάρχουν σε όλους τους ποιητές και συγκεκριμένα σ’ αυτούς που έχουν να παρουσιάσουν ένα σημαντικό έργο. Πάντα σεβόμενοι τη σημαντική συμβολή των άξιων ποιητών τής χώρας μας και την παρακαταθήκη και ανεκτίμητη κληρονομιά που μας άφησαν, πατώντας στα χνάρια τους, πάντα να προβάλλουν την ψυχή του ανθρώπου και την ανωτερότητά της, που αυτό είναι το ύψιστο αγαθό της ύπαρξής μας.

  Η γνήσια Ποίηση με την απαράμιλλη ομορφιά τής Ελληνικής γλώσσας, τη διαχρονικότητα των νοημάτων της, τη λυρική της μορφή ανά τους αιώνες, πιστοποιεί ένα όραμα μεγάλων αξιών, βαθιάς πνευματικής αναζήτησης μεταξύ και των ποιητών αλλά και αυτών που διαβάζουν και εμπνέονται από αυτήν. Επίσης, η αυθεντική Ποίηση διασώζει την Ιστορία και τον Πολιτισμό μας και γίνεται κρίκος που ενώνει τις πνευματικές με τις ηθικές αξίες, τη λογική με το συναίσθημα, το παρελθόν με το σήμερα και κατά προέκταση με το θεϊκό στοιχείο.

  Η Ποίηση, καταλήγοντας, δίνει πνευματική τροφή και μελέτη σε όσους καταπιάνονται με αυτήν και θέλουν να την αποκρυπτογραφήσουν και να αναλύσουν ακόμα και τα πιο δύσκολα νοήματά της.  Η απαγγελία, δε, ενός ποιήματος προσφέρει γαλήνη, ευχαρίστηση και ανάταση ψυχής. Σε ταξιδεύει, σε αναγεννά, σε μεταφέρει σε μαγικές ρόδινες αυγές και μετουσιώνει τη λύπη σε χαρά και το μηδέν σε παν. Ο Ποιητής γράφει με την ατόφια, γνήσια και αληθινή ψυχή του, καταθέτοντας το πνεύμα του και την καρδιά του.

  Πόσο σημαντική είναι η Γυναίκα για τους ποιητές φαίνεται από τη γραφή τους, εμπνεύστηκαν και ύμνησαν τη Γυναίκα με τους στίχους τους.

  Mπορούμε να ξεχάσουμε τους υπέροχους λυρικούς στίχους της “Ελένης” του Νομπελίστα Ποιητή μας Οδυσσέα Ελύτη, όπου υμνεί τη γυναίκα ;

 « Με την πρώτη σταγόνα της βροχής σκοτώθηκε το καλοκαίρι,
μουσκέψανε τα λόγια που είχανε γεννήσει αστροφεγγιές,
όλα τα λόγια που είχανε μοναδικό τους προορισμό. Εσένα!
Πριν απ’ τα μάτια μου ήσουν φως,
πριν απ’ τον έρωτα έρωτας
κι όταν σε πήρε το φιλί
γυναίκα…»

   Ή τους μοναδικούς στίχους του Ποιητή μας Γιάννη Ρίτσου, όπου η Γυναίκα αναζητεί τον εσώτερο εαυτό της στη “Σονάτα του σεληνόφωτος”:

 «Άφησέ με να ’ρθω μαζί σου. Τι φεγγάρι απόψε!

Είναι καλό το φεγγάρι, – δε θα φαίνεται που άσπρισαν τα μαλλιά μου.

Το φεγγάρι θα κάνει πάλι χρυσά τα μαλλιά μου. Δεν θα καταλάβεις.
Άφησέ με να ‘ρθω μαζί σου.

Όταν έχει φεγγάρι μεγαλώνουν οι σκιές μέσα στο σπίτι,
αόρατα χέρια τραβούν τις κουρτίνες.

Ένα δάχτυλο αχνό γράφει στη σκόνη του πιάνου
Λησμονημένα λόγια – δεν θέλω να τ’ ακούσω. Σώπα…» 

      Επίσης, ο Ποιητής των ναυτικών μας Νίκος Καββαδίας γράφει στο ποίημά του «Γυναίκα»:

 “Βαμμένη. Να σε φέγγει φως αρρωστημένο διψάς χρυσάφι.

Πάρε, ψάξε, μέτρα . Εδώ κοντά σου, χρόνια ασάλευτος να μένω

ως να μου γίνεις Μοίρα, Θάνατος και Πέτρα”.

     Aλλά και μια Γυναίκα Ποιήτρια η Κική Δημουλά γράφει για τη Γυναίκα στο ποίημά της «Σημείο Αναγνωρίσεως»:

 “Άγαλμα γυναίκας με δεμένα χέρια

Όλοι σε λένε κατευθείαν άγαλμα,

εγώ σε προσφωνώ γυναίκα κατευθείαν.

Στολίζεις κάποιο πάρκο. Από μακριά εξαπατάς.

Θαρρεί κανείς πως έχεις ελαφρά ανακαθήσει

να θυμηθείς ένα ωραίο όνειρο που είδες,

πως παίρνεις φόρα να το ζήσεις. Από κοντά, ξεκαθαρίζει το όνειρο:

δεμένα είναι πισθάγκωνα τα χέρια σου

μ’ ένα σκοινί μαρμάρινο κι η στάση σου είναι η θέλησή σου

κάτι να σε βοηθήσει να ξεφύγεις την αγωνία του αιχμαλώτου.

Έτσι σε παραγγείλανε στον γλύπτη: αιχμάλωτη.” (Απόσπασμα)

     Ακόμα και ο Λάκωνας Ποιητής μας Νικηφόρος Βρεττάκος γράφει για τη Γυναίκα της πατρίδας του, στο ποίημά του «Η Λακώνισσα»:

 “Η ψυχή μου είναι σήμερα φορτωμένη τα μέλη της
και πορεύεται: τα πλευρά, τα χέρια, τα πόδια μου,
το πρόσωπο κεντημένο απ’ τον χρόνο
με ρυτίδες βαθιές, λοξές, ακατάστατες.
Καθώς η Λακώνισσα με τα ξύλα στις πλάτες της
στο απόκρημνο διάσελο με το μαύρο
ρημαγμένο φουστάνι της (αλλά διπλωμένη
μ’ ένα τούλι απ’ τον ήλιο που δύει)
πέτρα την πέτρα η ψυχή μου πορεύεται.”

     Ας θυμηθούμε και τα μοναδικά «16 χαϊκού» του Νομπελίστα Ποιητή μας Γιώργου Σεφέρη, όπου έγραψε στίχους για τη Γυναίκα:

 «Γυμνή γυναίκα

το ρόδι που έσπασε

ήταν γεμάτο αστέρια».

«Tα δάχτυλά της

στο θαλασσί μαντήλι

κοίτα: κοράλλια».

      Ή τους τελευταίους στίχους της “Ελένης”, επίσης του Ποιητή μας Γιώργου Σεφέρη, όπου γράφει για μια γυναίκα:

 «….πώς τόσος πόνος τόση ζωή

 πήγαν στην άβυσσο

για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη».

     Με όσες προεκτάσεις φιλοσοφικές, νοηματικές, πνευματικές έχουν τα συγκεκριμένα ποιήματα για τη Γυναίκα,  ένα είναι το σημείο που καταλήγει ο αναγνώστης που τα διαβάζει ή ο κριτής που τα αναλύει: Είναι ακριβώς εκείνο το σημείο έναρξης, αναφοράς της ουσίας της ανθρώπινης ύπαρξης και μέσα σε ένα αέναο φαύλο κύκλο η Γυναίκα μετουσιώνεται σε Δημιουργός Ζωή. 

Τζούλια Πουλημενάκου

Η ομιλία πραγματοποιήθηκε στο Ξενοδοχείο “Αμαλία” στις 19 Μαρτίου 2019, αφιερωμένη στην Παγκόσμια Ημέρα Γυναίκας και την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, σε διοργάνωση τής Διεθνούς Ένωσης Γυναικών Λακωνίας “Οι Λάκαινες”