“ΑΝΑΠΕΜΨΙΣ ΠΡΑΕΙΑ” της Ιωάννας Α. Αγγελή (Βιβλιοκριτική της Τζούλιας Πουλημενάκου)
Γράφει η Τζούλια Πουλημενάκου
Η Μούσα της Ποίησης είναι αυτή η μυστηριώδης, ανέναη θεά, που σε αγγίζει με το αόρατο, μαγικό ραβδί της, σε επιλέγει και σε ξεχωρίζει ως γνήσια και αντάξια κόρη της. Αυτό στη δημιουργό Τέχνη λέγεται Έμπνευση. ΄Ετσι, λοιπόν, μ’ αυτό το θείο άγγιγμα η ποιήτρια Ιωάννα Αγγελή δημιούργησε την «Ανάπεμψις πραεία» και αυτό που αυθόρμητα θα σου συμβεί διαβάζοντας την εν λόγω ποιητική συλλογή, είναι ότι θα σε ανεβάσει ψηλά, τόσο ψηλά που τα δάχτυλά σου θα αγγίξουν τα σύννεφα… Αυτό συνέβη και σε μένα, διαβάζοντας την ποίηση της Ιωάννας, γεμίζοντάς με συγκίνηση, χαρά, γαλήνη, και, έτσι απλά, ξεκίνησε «η πτήση μου στον ουρανό».
Η πρώτη μου πτήση, λοιπόν, στην ποίηση της Ιωάννας Αγγελή, πραγματοποιήθηκε δύο χρόνια πριν όπου ήμουν στην κριτική επιτροπή του 35ου Πανελλήνιου Λογοτεχνικού Διαγωνισμού Ποίησης, και εκεί ξεχώρισε και βραβεύτηκε το ποίημα με τίτλο «Ανησυχίες Πένας», όπου και συμπεριλαμβάνεται σ΄αυτήν την συλλογή που παρουσιάζουμε σήμερα. Ως κριτής, αλλά και ως αναγνώστρια, αυτό που με συγκλόνισε και το βαθμολόγησα με την υψηλότερη βαθμολογία, ήταν η αίσθηση που μου άφησε διαβάζοντάς το. Πέρα από το ότι ήταν καλογραμμένο, με πλούσιο λεξιλόγιο και σωστά ελληνικά, η γραφή της ήταν τόσο εσωτερική, και λυτρωτική συνάμα, με μια καθαρή ταπεινότητα και σαφήνεια, που ταυτίστηκα από τους πρώτους ακόμα στίχους, με την ποιήτρια. Το ποίημα αυτό είχε μετουσιωθεί σε καθρέφτη και έβλεπα μέσα τον εαυτό μου. Αυτή, λοιπόν, η αίσθηση είναι η επιτυχία του ποιήματος, όχι να ανακαλύψεις τι θέλει να πει ο ποιητής, αλλά εσύ ως αναγνώστης να λάβεις αυτό που σου ανήκει. Γράφει η ποιήτρια στο ποίημα «Ανησυχίες πένας»: «Ορφανά τα δάχτυλά μου πλέκουν στίχους εξομολόγησης/ να λυτρωθούν οι φόβοι της ανομολόγητης ευτυχίας. Χαράζω δρόμο μυστικό στων γιασεμιών τις αυλές./……../Δεν ανησυχώ, η αγάπη βλασταίνει και σε αλμυρά λιβάδια./ Είσαι εδώ!/ Στην άκρη της νωχελικής γραφίδας,/ γονιμοποιείς γαλήνιους, ευτυχισμένους στίχους.»
Πώς μπορεί ένας ποιητής να «πλέξει στίχους εξομολόγησης και, επίσης, να γονιμοποιήσει γαλήνιους, ευτυχισμένους στίχους;» Τι είναι αυτό που κάνει τον ποιητή να εκφράσει μ’ αυτόν τον τρόπο τα συναισθήματά του και να τα μεταφέρει και σε μάς που τα διαβάζουμε; Η ποιήτρια στο ποίημα αυτό έχει σαφή στόχο, μια σιγουριά σα να είναι σε μάχη και να ξέρει εκ των προτέρων, ότι είναι η νικήτρια.
Η εξομολόγηση, η ευτυχία, τα όνειρα της αγρύπνιας, η αναβολή, όλα αυτοπροσδιορίζονται και συμπάσχουν έτσι ώστε η ποιήτρια, με σιγουριά, να πει «Δεν ανησυχώ, η αγάπη βλασταίνει και σε αλμυρά λιβάδια. Είσαι εδώ!» Χωρίς περιττές λέξεις, λέει αυτό ακριβώς που είναι ο στόχος της, αυτό που αισθάνεται στην ψυχή της και αυτό που στο τελικό αποτέλεσμά του είναι, ένα γνήσιο, ποίημα.
Η ποιήτρια άκρως ρομαντική, με τη λυρική ευαισθησία τής γυναικείας πένας της, καταφέρνει να μεταφέρει στον αναγνώστη δυνατά συναισθήματα, ταυτόχρονα με μια υψηλή πνευματική προσέγγιση, με τέτοιο τρόπο που τον οδηγεί ακριβώς σε μια «ανάπεμψη πραεία», δηλαδή σ΄αυτό ακριβώς το πνευματικό σημείο που αγγίζει και κατακτά το θεϊκό στοιχείο.
Κύριο χαρακτηριστικό τής ποίητριας ο λυρισμός. Στη γραφή της κυριαρχεί ο έρωτας, ο θάνατος, έντονα συναισθήματα που χαρακτηρίζουν τη λυρική ποίηση. Γράφει η ποιήτρια στο ποίημα «Αναδυομένη νύμφη»: «Πάνω στα βράχια της ακροθαλασσιάς/ χτυπούν οι αναστεναγμοί σου / και ευθύς αμέσως αργοσαλεύεις να σωθείς/ προς το μπουγάζι το ακύμαντο/ εκεί/ όπου γέννησες και ανέστησες τον έρωτα τής Ήβης.»
Εδώ, ο λόγος της ποιήτριας πληθωρικός, ο αισθητικός έρωτας παίρνει σχήμα, μορφή και αναδύεται ως δημιουργία και αληθινό βίωμα. Η εσωτερική αναζήτηση της ψυχής και η ανάληψη στον άνωθεν Πατέρα, τονίζει την πίστη της για έναν άλλον καλύτερο ιδεατό προορισμό και την ανάγκη της να αποδράσει από την πεζή πραγματικότητα. Τα ποιήματα της Ιωάννας Αγγελή, όπως αναφέρει και στον πρόλογό της η εκπαιδευτικός κυρία Μαρία Σκόμπα είναι ζωντανές εικόνες. Σαν ένας πίνακας ιμπρεσιονιστή ζωγράφου. Γήινα, ζωντανά χρώματα οι λέξεις της ποιήτριας, μεταφέρουν αισθήσεις λατρείας, πόθου και πνευματικής διαύγειας, ξεφεύγοντας από την καθημερινή ουτοπία του συναισθήματος , έτσι ώστε ο αναγνώστης να ενεργοποιήσει και τη νοηματική αισθητική του. Γράφει η ποιήτρια στο ποίημα «Μοιράσου μαζί μου»: «Μονόδρομος μπροστά σου στρωμένος με αμύριστα ρόδα/ γι’ αυτό-σε παρακαλώ-άφησέ με/ να γλιστρήσω στο λαμπερό σου γέλιο/ να καταλήξω στους πρόποδες/των πετρωμένων πελμάτων σου./ Μοιράσου, μοιράσου μαζί μου/τα περάσματα της αγνοημένης θάλασσας/μοιράσου τα βάθη του αιώνιου φιλιού.»
Η ποιήτρια με την απαράμιλλη ομορφιά της Ελληνικής Γλώσσας, γνωρίζει άριστα τον χειρισμό της, χρησιμοποιεί ιδιαίτερο λεξιλόγιο, σχεδόν καζαντζακικό , επίθετα στοχευμένα και με έναν μαγικό τρόπο ερωτοτροπεί με τις λέξεις, και ταυτόχρονα αγκαλιάζει το ποίημα με μητρική στοργή και τα νοήματα είναι εκεί, καθαρά , τρισδιάστατα, για να εκπληρώσουν το χρέος τους με ακρίβεια και ευστοχία. Γράφει η ποιήτρια στο ποίημα «Προτροπή Ζωής»: «Χόρεψε στους λάγνους ρυθμούς της Ανατολής/κι άφησε τα βήματά σου να παρασυρθούν/ στο άδολο ξέφωτο της Δύσης./ Τα ανυπόμονα δάκρυά σου μη τα σκουπίσεις/ άσ’ τα να ποτίσουν τους μαραμένους κλώνους/τής κρυφής μοναξιάς σου.»
Η ποιήτρια χρησιμοποιεί αρκετές φορές στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη γυναικεία υπόσταση, τις άγνωστες διαδρομές της, λέξεις όπως φτερούγες, νύμφη, γυναίκα, προσκεφάλι, υπομονή, αγκαλιά, γη, κόρη, μάνα, μητέρα, φύση, γεγονός που ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται, ότι η αληθινή φύση των πραγμάτων, ξεκινάει από αυτές τις έννοιες, ότι είναι η δημιουργία τής ζωής και η εμπειρία τής γνώσης αυτής, γεννάει τη βεβαιότητα ότι η γυναίκα-μάνα-φύση είναι η ίδια η ανθρώπινη ύπαρξη.
Και το διάβα μου προς τον ουρανό, συνεχίζεται: Γράφει η ποιήτρια το ποίημα «Υδάτινα όνειρα»: Περίσσευε κι η χαρά σου/ καθώς πρόσφερες μύρια χαμόγελα στη σκυθρωπή τη νύχτα. Υδάτινα όνειρα, αμέτρητα, στο διάβα σου προς τον ουρανό.» Καμία λέξη εδώ δεν περισσεύει, όλες βρίσκονται στη θέση τους να μας συγκινήσουν και να μας κάνουν να προβληματιστούμε και, τελικά, να καταλήξουμε στο συμπέρασμα, ότι όσα εμπόδια και να υπάρχουν στη ζωή μας, το χαμόγελο θα τα προσπεράσει και θα σε οδηγήσει ψηλότερα.
Η «Ανάπεμψις πραεία» είναι η αδήριτη ανάγκη της ποιήτριας και κατά προέκταση του ανθρώπου, ως άλλος Οδυσσέας, να επιστρέψει στη δική του Ιθάκη, εκεί που στην πραγματικότητα δεν έφυγε ποτέ. Να φτάσουμε, σαν ανθρώπινη οντότητα, στο τέλος του ταξιδιού μας, ταπεινοί, γαλήνιοι και ευτυχισμένοι. Ο τίτλος της συλλογής μεταφορικός, συμβολικός και υπερβατικός. Μεταφορικός ως προς τις εικόνες και τις παρομοιώσεις, συμβολικός ως προς τις ιδέες και τα νοήματα και υπερβατικός ως προς τη γλώσσα και τους συνειρμούς της.
Οι στίχοι της ποιήτριας πορεύονται στο ταξίδι της γνώσης, του προβληματισμού, της φαντασίας και των αισθήσεων, με τελικό προορισμό την πραεία ανάπεμψη, δηλαδή τη λύτρωση της ψυχής και του σώματος του ανθρώπου, που αυτό είναι η αληθινή ουσία της ζωής και το ύψιστο αγαθό της ύπαρξής μας.
Οι εξαιρετικοί πίνακες που πλαισιώνουν τη συλλογή δείχνουν πως έχουν βρει τον χώρο τους, πως δεν πορεύονται μόνοι, αλληλοεπιδρούν και ταιριάζουν με τα ποιήματα τόσο φυσικά, προσφέροντας στον αναγνώστη μια ολοκληρωμένη νοηματική και αισθητική εικόνα.
Εύχομαι στην ποιήτρια η «Ανάπεμψις πραεία» να βρει τη λύτρωση, τη γαλήνη, μα πάνω από όλα, την αγάπη… γιατί, όπως λέει και η ίδια: «Εκεί που μετοικεί η αγάπη σύνορα απροσδιόριστα μεσουρανούν …» και συμφωνώ απόλυτα!
Τζούλια Πουλημενάκου
Η ομιλία πραγματοποιήθηκε στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα Μερκούρη» στο πλαίσιο της παρουσίασης του βιβλίου της Ιωάννας Α.Αγγελή “Ανάπεμψις Πραεία” (Εκδ.Αγγελάκη) την Κυριακή 31 Μαρτίου 2019
