Παρουσίαση του βιβλίου “ΔΥΟ Μ ΣΤΟΥΣ ΙΣΚΙΟΥΣ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ” των Μαριάνθη Πλειώνη και Μαριάνθη Παπάδη (της Τζούλιας Πουλημενάκου)
ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
της Τζούλιας Πουλημενάκου
Το βιβλίο «Δύο Μ στους ίσκιους της αγάπης» (από τις Εκδόσεις 24 γράμματα), όπως φανερώνει καθαρά ο τίτλος του, είναι ένα βιβλίο αγάπης. Ένα βιβλίο διηγημάτων αγάπης, γραμμένο από δύο εξαιρετικές δημιουργούς – συγγραφείς, τη Μαριάνθη Πλειώνη και τη Μαριάνθη Παπάδη. Ένα συλλογικό συγγραφικό έργο γραμμένο με σαφήνεια, αλήθεια και καθαρότητα λόγου, χαρακτηριστικό του ύφους και της προσωπικότητας των συγγραφέων του. Η Μαριάνθη Πλειώνη και η Μαριάνθη Παπάδη δεν είναι πρωτοεμφανιζόμενες στον χώρο της λογοτεχνίας. Ήδη μας έχουν δείξει και στο παρελθόν την εξαιρετική τους λογοτεχνική γραφίδα, καθώς ούσες βραβευμένες και οι δύο σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς (πεζογραφίας και ποίησης), έχουν αρκετό λογοτεχνικό και ποιητικό υλικό στην κατοχή τους.
Τα διηγήματα στο σύνολό τους διαπραγματεύονται την αγάπη και το μεγαλείο αυτού του πολύτιμου συναισθήματος, τις άπειρες μορφές της και το σημάδι που αφήνει στις καρδιές μας. Και ποιος άλλωστε δεν έχει σημαδευτεί από την αγάπη; Με σημάδι άλλοτε μικρό και άλλοτε μεγαλύτερο. Οι ιστορίες διαδέχονται η μία την άλλη, με εναλλαγή των συγγραφέων, σαν το ποτάμι που ρέει κρυστάλλινο και καθαρό, άλλοτε με ορμητικό και άλλοτε με γαλήνιο ρυθμό, αλλά πάντα με προορισμό να χυθεί στην αγκαλιά της θάλασσας, της ατέρμονης αγάπης. Αλλά όπως κάθε ποτάμι που ξεκινάει από το βουνό και μέχρι να φτάσει στη θάλασσα διασχίζει κοιλάδες και πεδιάδες, έτσι και το βιβλίο αυτό έχει τους “κόμπους” του και τους προβληματισμούς του.
Γράφει η συγγραφέας Μαριάνθη Πλειώνη στο διήγημα «Αρτάνη»: “Ο ύπνος και ο θάνατος σκάλωσαν πάνω του διεκδικώντας μερίδιο. Τα δάχτυλα χαλάρωσαν, η τελευταία ρουφιξιά γλίστησε στο ταβάνι, βουβό το στρώμα πάγωσε τον ήχο της, παραθόθηκε.” Ο αναγνώστης λαμβάνει καθαρά όλα αυτά τα συναισθήματα, αλλά όχι εύπεπτα και με την ενσυναίσθηση που τον διακρίνει ταυτίζεται με τον άστεγο ήρωα, βιώνει τις αλήθειες του και προβληματίζεται. Σε άλλο σημείο του βιβλίου η συγγραφέας Μαριάνθη Παπάδη στο διήγημα «Λαβωματιά» γράφει: “Ανάτειλε έρωτας που ντύθηκε στο γκρίζο και στο ατέλειωτο μαύρο.Στα είκοσι οκτώ μου χρόνια πάτησα στα αγκάθια της λύπης ελπίζοντας πως ο δαίμονας θα γινόταν άγγελος.” Και εδώ, ο αναγνώστης λαμβάνει καθαρά το πικρό μήνυμα του συναισθήματος της ηρωίδας Πηνελόπης, δηλαδή της συνειδητοποίησης για το κακό που θα την ακολουθούσε.
Ο τίτλος του βιβλίου συμβολικός, όπου «Δύο Μ» είναι ο άνθρωπος, ο οποίος «στους ίσκιους της αγάπης» ερωτεύεται αλλά και απογοητεύεται, δοκιμάζει τις δυνάμεις του, αλλά και τις ξεπερνά, αποποιείται τις ευθύνες του και αδρανοποιείται, αντιμετωπίζει τους φόβους του και δικαιώνεται, ξεπερνά τα κλειστά όρια και ελευθερώνεται, ταπεινώνεται και ελπίζει. Κάτω από τη σκέπη της αγάπης ο άνθρωπος θυμάται, νοσταλγεί, ονειρεύεται και μαθαίνει, αρκετές φορές έρχεται αντιμέτωπος με τα πάθη του, τραυματίζεται και λυτρώνεται.
Χαρακτηρίζω το βιβλίο αυτό σαν ένα μικρό θησαυροφυλάκιο σκέψεων, γνώσεων και εμπειριών, όπου μέσα σ΄αυτό οι συγγραφείς φυλάσσουν την πολύτιμη αυτή δύναμη που μετουσιώνει τον πόνο σε χαρά, τον θάνατο σε λύτρωση και την αγάπη στην απόλυτη ελευθερία. Μηνύματα ζωής που βοηθούν τον άνθρωπο να ακολουθήσει τον δικό του προσωπικό δρόμο, να ανακαλύψει εκείνο το μοναδικό μονοπάτι που θα τον οδηγήσει στην δική του προσωπική ελευθερία. Το βιβλίο αποτελείται από 14 αυτοτελή διηγήματα, όπου χωρίζονται σε 7 κεφάλαια. Την κορυφή κάθε διηγήματος κοσμεί ένα τρίστιχο ποίημα χαϊκού, το οποίο περιλαμβάνει στους τρεις μοναδικούς στίχους του όλα τα νοήματα του διηγήματος. Θα μπορούσε, δηλαδή, το τρίστιχο αυτό ποίημα να είναι και ο τίτλος του κάθε διηγήματος.
Οι συγγραφείς διακρίνονται για τον πηγαίο λυρισμό τους, με τρόπο συνεπή στην ελληνική γλώσσα, καθώς γνωρίζουν άριστα τους γραμματειακούς κανόνες της, με έντονες παρομοιώσεις και στοχευμένα επίθετα, υποδηλώνοντας την κατάσταση των ηρώων τους, μεταφέροντας στον αναγνώστη με λέξεις, ζωντανές αληθινές εικόνες. π.χ. σαρακοφαγωμένο πόδι/ κοντυλένιο πρόσωπο/ ασπροκέντητο μαξιλάρι / σκεβρωμένο κορμί / έρμαια λόγια /νιούτσικο αγοράκι / ροδοστόλιστη κοπελούδα / πυρακτωμένες ηλιακτίδες/συναισθηματικό καβούκι / κίβδηλο ανθρωπάκι / ατζουρένια νερά/ εθελόκακος πορθητής και τόσα άλλα επίθετα και ουσιαστικά που το καθένα εξυπηρετεί τον δικό του ρόλο στο κείμενο, χωρίς πλεονασμούς και περιττολογίες.
Γράφει η Μαριάνθη Πλειώνη στο διήγημα «Παλιός καθρέφτης»: “Τα νερά της λιμνοθάλασσας γυάλιζαν ατάραχα , νωχελικά, αφημένα στην ησυχία τους, τυλίγοντας στον μαυλιστικό τους χορό ένοχα μυστικά, όνειρα μεγάλα, ξεχασμένα, μια πίκρα ατέλειωτη, δεμένη σ’ ένα παρελθόν που δεν ξεθώριασε ποτέ.” Εδώ η πένα της συγγραφέως – θα τη χαρακτήριζα καζαντζακική -, λειτουργεί όπως ένας πίνακας εμπρεσιονιστή ζωγράφου σε έκθεση ζωγραφικής : βλέπεις την εικόνα και νιώθεις όλα τα συναισθήματα τής ηρωίδας.
Επίσης, η Μαριάνθη Παπάδη γράφει στο διήγημα «Παλάτια χτισμένα στην άμμο»: “Τα μάτια της ρουφούσαν την ομορφιά μιας φύσης καμαρωτής μέσα σ’ ένα ξέφρενο ανθοστόλισμα. Η άνοιξη απόπνεε, μα η γη μες στην ανεμελιά της γιόρταζε την αναγέννηση, την καρποφορία.” Κι εδώ, ακριβώς το ίδιο, χωρίς περιττά φτιασίδια, οι λέξεις μετουσιώνονται σε εικόνα και βλέπεις κι εσύ την ομορφιά της φύσης, και, κατά προέκταση τα συναισθήματα τής ηρωίδας.
Θα μπορούσα να σας μεταφέρω άπειρα τέτοια αποσπάσματα – εικόνες, από τα διηγήματα του βιβλίου, αλλά πιστέψτε με, είναι πολύ πιο ενδιαφέρον να το διαβάσετε οι ίδιοι, να ανακαλύψετε τα ιδιαίτερα αυτά σημεία , και να κρατήσετε στην ψυχή σας όλη αυτή την αίσθηση που προσφέρει αυτό το εξαιρετικό ανάγνωσμα.
Κείμενα μεστά νοημάτων, καλογραμμένα, με γνώση της ελληνικής γλώσσας, κατανοητά ακόμη και στον πιο απαιτητικό αναγνώστη. Το βιβλίο αυτό είναι η αδήριτη ανάγκη των συγγραφέων να αφήσουν το αποτύπωμά τους στις επόμενες γενιές και να τους μεταφέρουν όλα αυτά τα μηνύματα και τα συναισθήματα. Οι καιροί μας στα πνευματικά δρώμενα είναι συννεφιασμένοι αν όχι σκοτεινοί. Μέσα σ’ αυτό, λοιπόν, το σκοτεινό πέρασμα, ευτυχώς υπάρχουν φωτεινές αχτίδες που μεταλαμπαδεύουν το φως. Το βιβλίο «Δύο Μ στους ίσκιους της αγάπης» είναι αυτός ο φωτεινός φάρος στο απόκρημνο ακρωτήρι του πνεύματος.
Η αγαπημένη όλων μας συγγραφέας Μάρω Βαμβουνάκη έχει γράψει στο βιβλίο της «Η κραταιά αγάπη» : “Λες κι η συνάντηση με κάποια πλάσματα είναι μια απλή προσπέραση. Λίγο εύκολη, λίγο δύσκολη, λίγο τυχαία. Λες και τούτα τα πλάσματα δεν μας μεταμόρφωσαν στο εξής και για πάντοτε σε κάτι άλλο. Λες και αυτό το άλλο, τώρα που έμαθε, μπορεί ν’ αντέξει στη στέρηση ή να επιστρέψει σε κείνο που πριν, ανίδεο, ήταν.”
Αναφέρω αυτό το απόσπασμα της κ.Βαμβουνάκη, γιατί ακριβώς έτσι λειτουργούν και όλοι οι ήρωες του βιβλίου που παρουσιάζουμε. Δεν είναι τυχαίες, άλλωστε, οι συναντήσεις με τους ανθρώπους που γνωρίζουμε στο πέρασμα της ζωής μας.Έτσι κι εδώ, για κάποιον λόγο βρίσκονται, τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή ανάλογα με την δική τους προσωπική, ψυχολογική κατάσταση.
Όπως ο ήρωας του διηγήματος της Μαριάνθης Πλειώνη με τίτλο «Καμπύλη Γραμμή», ο Πάνος. Ο σοβαρός και μετρημένος Πάνος, όπως τον αποκαλεί η συγγραφέας, έπρεπε να γνωριστεί με τη συγκεκριμένη φοιτητική παρέα που του άλλαξε την ψυχολογία και έγινε πιο χαρούμενος και πιο απελευθερωμένος.
Επίσης, η ηρωίδα του διηγήματος της Μαριάνθης Παπάδη με τίτλο «Λαβωματιά», η Πηνελόπη. Η επιλεκτική και δύσκολη Πηνελόπη , έπρεπε να πέσει στα φλογερά βέλη του έρωτα με τον ζηλιάρη Χάρη, έτσι ώστε να μάθει από τις επιλογές της και στη συνέχεια να συμβουλέψει ανάλογα τις αγαπημένες της ανιψιές.
Ο πεζογραφικός λόγος των συγγραφέων – ενίοτε ποιητικός -, πλούσιος σε νοήματα και εικόνες και σε κάποια σημεία αρκετά χειμαρρώδης, σύμφωνα βεβαίως και με το ύφος της γραφής τους, απευθύνεται στον αναγνώστη, ικανοποιώντας και την αισθητική του στα θέματα και τις ιδέες, με τελικό προορισμό την αφύπνιση του νου και της εσωτερικής του αναζήτησης.
Φυσικά δε θα μπορούσα να μην επισημάνω την ελληνικότητα στα διηγήματα των συγγραφέων. Οι ιστορίες διαδραματίζονται στην πανέμορφη Ελλάδα μας, με τις μοναδικές ομορφιές της, τα εξαιρετικά ιστορικά μνημεία και την υπέροχη ελληνική γαστρονομία της. Ξεκινώντας από το Μεσολόγγι, την Κλείσοβα και το ιστορικό μοναστήρι του Αι Συμιού, φτάνουμε στη Λάρισα στον Ιερό Ναό της Ζωοδόχου Πηγής. Το Κτελ της Τρίπολης μας μεταφέρει στον Πύργο και στην Παιδαγωγική Ακαδημία της Τρίπολης, μας κερνά ελληνικό καφεδάκι και γλυκό κεράσι στα Λαγκάδια, κάνοντας μια μικρή στάση στο Βυζίκι. Η φρενίτιδα της πόλης μάς οδηγεί στην Άνδρο με τη ζαφειρένια της θάλασσα και τα φρεσκοψημένα μπισκοτάκια βουτύρου, τις τραγανιστές φρυγανιές με ταχίνι και συνεχίζουμε στο Βαρθολομιό και στα Λουτρά της Κυλλήνης με ένα κέρασμα από τους αμπελώνες γλυκόπιοτο κρασί και κουλουράκια με άρωμα μαστίχας, για να καταλήξουμε στην νότια Πελοπόννησο με την «Πορφυρούσα» στο Τσιρίγο, στα Κύθηρα δηλαδή, στην Αγία Πελαγία και στο Διακόφτι, στον Καραβά, στις πηγές του Αμήρ Αλή, στην παραλία του Αγίου Νικολάου, στην Παλαιόπολη, όπου μας φιλεύουν μελιτζάνες με ξινόχοντρο και καλό παραδοσιακό κρασί. Τέλος, τα αρώματα της ζωής μας, θα μας οδηγήσουν στην Πάτρα με τη σπανακόπιτα της Αδαμαντίας να σκορπίζει στον ουρανίσκο μας ουράνιες μελωδίες, καθώς και το αρνί το γεμιστό με κεφαλοτύρι και σκόρδο (γκιούλμπασι), ο μουσακάς, και το παστίτσιο .. Αχ! τι θύμησες είναι αυτές οι μυρωδιές;
H Mαριάνθη Παπάδη γράφει στο διήγημα «Αρώματα ζωής» : “Αυτή είναι η ομορφιά της ζωής. Η ρόδινη αγάπη, η άδολη και μοναδική, που στροβιλίζει τις μέρες σε χορό εκστατικό και αγκαλιάζει την ψυχή με της χαράς το ξημέρωμα.” Ποιος είναι αυτός που δεν πιστεύει ότι αυτή είναι η αληθινή ομορφιά της ζωής;
Οι συγγραφείς ως γνήσια παιδιά του Ξένιου Δία γνωρίζουν πολύ καλά τη φιλοξενία και με την μεγάλη αγάπη τους για την ελληνική παράδοση, λαογραφία και γαστρονομία, μας καλοδέχονται με όλη αυτή την πολιτιστική κληρονομιά. Ακόμα χρησιμοποιούν και λέξεις που τείνουν να χαθούν από τη λογοτεχνία μας, όπως πελάδες (τα μικρά ξύλινα σπιτάκια των ψαράδων), γαϊτα (το μικρό ξύλινο σκάφος για ρηχά νερά), πασμαγούδια (οι διάφορες λιχουδιές που τρώει κάποιος πριν το γεύμα), συμβάλλοντας έτσι και στη διάσωση των λέξεων και ταυτόχρονα προβάλλοντας και τη ντοπιολαλιά ενός ολόκληρου λαού.
Όλα τα διηγήματα από το 1ο κεφάλαιο με τον τίτλο «Πυρωμένα αγκάθια» μέχρι και το 7ο με τον τίτλο «Οι θύμησες» , όλα ανεξαιρέτως, αποπνέουν ένα άρωμα νοσταλγίας, μια έντονη νοσταλγική νότα για έναν χαμένο παράδεισο στο διάβα της ζωής, με ήθη και ιδανικά βαθιά ριζωμένα στην ψυχή κάθε ανθρώπου. Ένα ψηφιδωτό χαρακτήρων και καταστάσεων τόσο ανθρώπινων, τόσο δικών μας, που μπορείς να ακούσεις τις ανάσες τους. Βρίσκονται δίπλα σου, μέσα σου. Οι συγγραφείς σε προτρέπουν να τους αναζητήσεις, να τους βγάλεις από την αφάνεια, να τους φανερώσεις στο φως και να τους λυτρώσεις. Πώς; Mα μόνο με την αγάπη. Με την αγάπη λυτρώνεται και ολοκληρώνεται ο άνθρωπος. Με την αγάπη βλέπει ο άνθρωπος το φως στην άκρη του τούνελ. Κάτω από τους ίσκιους της αγάπης θα γεννηθεί ο άνθρωπος καλύτερος.
Μνήμες που στοιχειώνουν μπροστά στον παλιό καθρέφτη της ζωής μας και η συνειδητοποίηση ότι δεν γλυτώνει κανείς από τη μοίρα του, πάθη ενστικτοφόρα που παιδεύουν την ψυχή και δεν την αφήνουν να λευτερωθεί, καμπύλες γραμμές που ορίζουν την κατεύθυνση της ύπαρξής μας, ανεκπλήρωτοι έρωτες χτισμένοι στο κύμα, σημεία στίξης και ορισμοί ευτυχίας στο λεύκωμα της ζωή μας, κεραυνοβόλοι έρωτες λαβωματιές, θάνατοι με αιτία τη μοναξιά και την ανέχεια, χαμένοι έρωτες στις ιλιγγιώδεις στροφές ενός βαλς, απαγορεύσεις και ταμπού που σκιαγραφούν λευκές σελίδες, βελούδινοι έρωτες με τα πλοία των ερώτων μας και τέλος αρώματα ζωής γεμάτα αγάπη, φροντίδα και αφοσίωση. Αυτά είναι τα «Δύο Μ στους ίσκιους της αγάπης».
Τέλος, θα αναφερθώ στην επίγευση της ανάγνωσης αυτού του βιβλίου. Οι ιστορίες παρά το δραματικό τους ύφος, στον επίλογο σού αφήνουν μια αίσθηση αισιοδοξίας και ελπίδας. Οι συγγραφείς έχουν πετύχει να σου μεταφέρουν το μήνυμα ότι όσες κακουχίες και προβλήματα έχει ο άνθρωπος – και μιας και μιλάμε για ελληνικό βιβλίο, ο Έλληνας -, επιζεί και ελπίζει. Στους ίσκιους της αγάπης, λοιπόν, δύο Μ – η Μαριάνθη Παπάδη και η Μαριάνθη Πλειώνη –, μας εύχονται να αγαπάμε, να πιστεύουμε, να αγωνιζόμαστε, να ελπίζουμε.
Εύχομαι κι εγώ στις συγγραφείς καλοτάξιδο από καρδιάς, σύντομα να μας χαρίσουν και άλλες παρόμοιες πνευματικές δημιουργίες τους και θα κλείσω με τα λόγια των συγγραφέων. Πρώτα της Μαριάνθης Πλειώνη από το διήγημα «Λευκή σελίδα»: “Εύχομαι να αφήσει ο καθένας τα σκοτάδια του, να βρει το φως που θα τον κάνει ευτυχισμένο και να το διεκδικήσει βαδίζοντας προς αυτό με τόλμη. Η ευτυχία είναι δικαίωμα, μια σελίδα λευκή κι εμείς τη βάφουμε με το χρώμα που θέλουμε” και έπειτα της Μαριάνθης Παπάδη από το διήγημα «Λαβωματιά»: “Έχει γεύση ο έρωτας, θεία; Ναι κοριτσάκι μου, έχει. Είναι γλυκό κεράσι, βανίλια παγωτό”.
Σας ευχαριστώ θερμά!
Τζούλια Πουλημενάκου
Η ομιλία-παρουσίαση πραγματοποιήθηκε στον Πολυχώρο ΑΙΤΙΟΝ (στην Αθήνα) το Σάββατο, 11 Ιανουαρίου 2020
