“Η ΙΔΕΩΔΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ” της Μίνας Μπουλέκου

ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ένα από τα φιλοσοφικά έργα της αρχαιότητας που προκάλεσε διαχρονικά πληθώρα συζητήσεων και επίδραση στη μετέπειτα φιλοσοφική σκέψη, υπήρξε η «Πολιτεία του Πλάτωνα». Στο εν λόγω έργο ο φιλόσοφος επιχειρεί να προσεγγίσει το ιδεώδες πολίτευμα, εκείνο στο οποίο -έχοντας προσδιορίσει τη φύση της δικαιοσύνης και της αδικίας– ο άνθρωπος θα μπορεί να ζει ευτυχισμένος στα πλαίσια της πόλης. Έχοντας ο ίδιος βιώσει αρκετές απογοητεύσεις από το πολιτικό σκηνικό της εποχής [1], ο Πλάτωνας αναζητά την ανώτερη μορφή πολιτεύματος, εκείνη που θα μπορεί να εξασφαλίζει στους πολίτες το ύψιστο αγαθό, την ευδαιμονία, μακριά από τις ανεπάρκειες και τη διαφθορά των υπαρχόντων πολιτευμάτων –ιδίως δε της δημοκρατίας. Σε αυτά τα πλαίσια οδηγείται στη θεωρητική κατασκευή ενός ιδανικού πολιτεύματος, το οποίο θα ικανοποιεί εκείνες τις προϋποθέσεις που εξασφαλίζουν στον άνθρωπο και στο σύνολο αυτό το ύψιστο αγαθό.

Παρακάτω θα παρουσιάσουμε τον τρόπο με τον οποίο ο Πλάτωνας συγκροτεί την πολιτειακή δομή αυτής της ιδεώδους πολιτείας και εν συνεχεία, θα εξετάσουμε και θα αποτιμήσουμε κριτικά τα επιχειρήματα που εκθέτει ο Έλληνας Φιλόσοφος εναντίον του δημοκρατικού πολιτεύματος, λαμβάνοντας υπόψη και τη θεώρησή του περί τριμερούς διάκρισης της ανθρώπινης ψυχής.

 

 Η ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΙΔΕΩΔΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ

Στην Πολιτεία ο Πλάτωνας μελετά ουσιαστικά το ζήτημα της δικαιοσύνης και ειδικότερα τον τρόπο με τον οποίο μπορεί ο άνθρωπος να ευδαιμονήσει στα πλαίσια της πόλης-κράτους. Καθώς, όμως, η δικαιοσύνη εξαρτάται κυρίως από το εκάστοτε πολίτευμα, γίνεται κατανοητό ότι και η ευδαιμονία του ανθρώπου είναι άμεσα συνυφασμένη με τον τρόπο διακυβέρνησης που ασκείται κατά περίπτωση. Ο Πλάτωνας ασκεί οξεία κριτική στα πολιτεύματα της εποχής, θεωρώντας τα ανεπαρκή για να εξασφαλίσουν στον άνθρωπο αυτό το ύψιστο αγαθό. Έτσι, καταλήγει στη συγκρότηση μιας ιδεώδους πολιτείας. Η πολιτεία αυτή θα παρουσιάζει τέτοια δομή και χαρακτηριστικά, ώστε να διασφαλίζεται η δικαιοσύνη ως βασική προϋπόθεση της ευδαιμονίας.

Η Πολιτεία του Πλάτωνα απαρτίζεται από τρεις κοινωνικές τάξεις. Η κατώτερη είναι οι παραγωγοί, η αμέσως επόμενη απαρτίζεται από τους φύλακες, ενώ στην ανώτερη βρίσκονται οι κυβερνήτες[2]. Αν και σαφώς διακριτές μεταξύ τους, εντούτοις δεν υπάρχουν ανάμεσά τους μεγάλες ανισότητες, καθώς καθεμία θεωρείται αναγκαία διότι είναι προορισμένη να επιτελέσει μια συγκεκριμένη λειτουργία μέσα στην πόλη. Έτσι, η τάξη των παραγωγών είναι επιφορτισμένη με «την παραγωγή των υλικών αγαθών που είναι αναγκαία, όχι μόνο για τη δική τους υλική συντήρηση αλλά και γι’ αυτήν ολόκληρου του κράτους[3]». Πρόκειται για την τάξη που διαθέτει το μεγαλύτερο πληθυσμό. Προστατεύεται από τις ανώτερες, ενώ ταυτόχρονα τις υπηρετεί. Η πρόσβαση στην εξουσία είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Αντίθετα, οι φύλακες έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση, καθώς αποτελούν βοηθούς των κυβερνητών και συνιστούν την άμυνα της πόλης και προστατευτικό σώμα για τις άλλες δύο τάξεις[4]. Τέλος, οι κυβερνήτες είναι εκείνοι που έχουν «την απόλυτη ευθύνη για τη διακυβέρνηση του κράτους, […] τη δικαιοσύνη, τη νομοθεσία και […] την προστασία του κράτους από εσωτερικούς και εξωτερικούς κινδύνους[5]». Ποιο είναι όμως το κριτήριο που καθορίζει σε ποια τάξη ανήκει ο κάθε πολίτης;

Κυρίαρχο ρόλο σε αυτή την ταξινόμηση διαδραματίζει η παιδεία από μικρή κιόλας ηλικία («Πρέπει να τους δοκιμάζουμε από την παιδική τους κιόλας ηλικία…»[6]). Βασικό αντικείμενο σπουδής είναι τα μαθηματικά. Η απόδοση των ατόμων σε αυτά καθορίζει τη μετέπειτα πορεία τους. Αυτοί που πρώτοι συναντούν προβλήματα κατατάσσονται στην τάξη των παραγωγών[7]. Όσοι καταφέρνουν να συνεχίσουν την εκπαίδευση συνιστούν τους φύλακες. Όμως, στην πορεία οι φύλακες διαιρούνται σε δύο κατηγορίες. Όσοι δεν ανταπεξήλθαν στην ανώτερη εκπαίδευση των μαθηματικών αποχωρούν και λειτουργούν ως πολεμιστές και βοηθοί των κυβερνητών (φύλακες-επίκουροι). Αντιθέτως, όσοι ολοκληρώσουν με επιτυχία αυτό το στάδιο της εκπαίδευσης συνεχίζουν με τη μελέτη της φιλοσοφίας: «…να ασχοληθούν με τη φιλοσοφία, ανυστερόβουλα και άξια […] έτσι ώστε η πολιτική δύναμη και η φιλοσοφία να συναντηθούν στο αυτό πρόσωπο[8]». Ολοκληρώνοντας τις σπουδές τους με επιτυχία τοποθετούνται στους κυρίως φύλακες, δηλαδή στους κυβερνήτες (φύλακες-βασιλείς), διότι μπορούν να ταυτίσουν το συμφέρον της πόλης με το δικό τους και να το προστατεύσουν[9]: «Κι εκείνον που μέσα από αυστηρές δοκιμασίες […] θα βγαίνει πάντοτε καθαρός πρέπει να τον καταστήσουμε άρχοντα της πόλης…»[10]. Το επόμενο ερώτημα, όμως, που γεννάται είναι με ποιον τρόπο σε μια κοινωνία της οποίας κυρίαρχο χαρακτηριστικό θεωρείται η δικαιοσύνη, νομιμοποιείται η ύπαρξη ορισμένων διαφοροποιήσεων ανάμεσα στις τάξεις;

Την απάντηση δίνει η υπόθεση του γενναίου ψεύδους. Ειδικότερα, οι κυβερνήτες όταν ανέλθουν στην εξουσία θα πρέπει να διηγηθούν στις υπόλοιπες τάξεις ένα «ευγενές ψεύδος», σύμφωνα με το οποίο οι πολίτες –αν και αδέλφια από την ίδια μητέρα όλοι– διαφέρουν ως προς το είδος, καθώς άλλοι από αυτούς περιέχουν χρυσάφι στην ψυχή τους (κυβερνήτες), άλλοι ασήμι (φύλακες) και άλλοι σίδερο και χαλκό (παραγωγοί)[11]. Ο ισχυρισμός αυτός αποτελεί μια μορφή «λευκού» ψέμματος, καθώς η διατύπωσή του δικαιολογείται εφόσον αποσκοπεί στο κοινό καλό ολόκληρης της πολιτείας. Η παρουσίαση αυτή είναι αλληγορική και δεν σχετίζεται με την κατοχή πλούτου. Άλλωστε, η δυνατότητα πλουτισμού στην ιδεώδη πολιτεία είναι σαφώς περιορισμένη, ειδικά στις ανώτερες τάξεις. Οι κυβερνήτες δεν πρέπει να έχουν καμία σχέση με τον πλούτο και την ιδιοκτησία, έτσι ώστε να παραμένουν αφοσιωμένοι στο καθήκον τους[12]: «κανένας τους δεν πρέπει να έχει περιουσία δική του […] κανένας τους δεν πρέπει να έχει σπίτι και κελάρι…»[13].

Το γενναίο ψεύδος έχει, επιπλέον, σκοπό να συντηρήσει μια ύψιστης σημασίας προϋπόθεση ύπαρξης της πόλης: την ενότητα. Ο Πλάτωνας θεωρεί ότι η ιδανική πόλη είναι αδιαίρετη. Σε αυτήν υπάρχει ενότητα συμφερόντων και ομοφωνία ανάμεσα στις τάξεις της. Για το λόγο αυτό, η πόλη αυτή δεν μπορεί να είναι ούτε υπερβολικά μεγάλη ούτε υπερβολικά μικρή, ενώ οι ανισότητες (όπως ο πλουτισμός και η φτώχεια) δεν έχουν καμία θέση γιατί δεν εξυπηρετούν τους σκοπούς της[14]. Κάθε τάξη εκτελώντας τον προορισμένο ρόλο της βοηθά στην εύρυθμη λειτουργία της πόλης και θέτει τα θεμέλια της ενότητάς της. Μια ακόμα απορία που θα μπορούσε να διατυπωθεί σε αυτό το σημείο έχει να κάνει με το στοιχείο εκείνο που εξασφαλίζει ότι σε κάθε περίπτωση οι τρεις τάξεις πράγματι θα επιτελέσουν το έργο τους.

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα κάθε τάξη αντιστοιχεί προς ορισμένο μέρος της ανθρώπινης ψυχής και εκτελεί την αντίστοιχη λειτουργία. Έτσι, η τάξη των κυβερνητών αντιστοιχεί προς το λογιστικόν μέρος που έχει ως κύριο σκοπό του την αναζήτηση της αλήθειας και την αύξηση των γνώσεων, ενώ απώτερος στόχος του είναι να κυβερνά την ψυχή στο σύνολό της[15]. Το λογιστικόν μέρος της ψυχής είναι “το μόνο το οποίο ελκύεται από ευχαριστήσεις που συμπεριλαμβάνουν το μακροπρόθεσμο καλό ολόκληρου του οργανισμού[16]”.

Η σωστή καλλιέργεια του λογιστικού οδηγεί στη σοφία. Αντίθετα, το θυμοειδές διακρίνεται για δύο γνωρίσματα. Αρχικά για τη βία και την επιθετικότητά του και κατ’ επέκταση για την άντληση ευχαρίστησης από τις νίκες και τις τιμές. Εφόσον η καλλιέργεια του θυμοειδούς είναι η ορθή, κατακτάται η αρετή της ανδρείας[17]. Το μέρος αυτό αναπτύσσει συνεργασία με το λογιστικόν με γνώμονα πάντοτε το κοινό καλό: «το θυμοειδές διασώζει αλώβητο […] ό,τι του διαμήνυσε ο λογισμός…[18]». Είναι σαφής ο παραλληλισμός του με την τάξη των φυλάκων[19]. Τέλος, το επιθυμητικόν εκφράζει επιθυμίες που μπορεί να προσηλωθούν σε διάφορες κατευθύνσεις –συμπεριλαμβανομένων των βασικών ανθρώπινων αναγκών. Το επιθυμητικόν διακρίνεται για το χαοτικό του χαρακτήρα, όσο χαοτική είναι και η πολυπληθέστατη τάξη των παραγωγών, όπου ο καθένας θέτει έναν διαφορετικό στόχο και εξυπηρετεί έναν ιδιαίτερο ρόλο[20].

Η ιδεώδης πολιτεία αποτελεί στην πραγματικότητα μια μεγάλη ψυχή. Ως εκ τούτου διέπεται από τις αρετές που διακρίνουν την ψυχή, της οποίας τα μέρη βρίσκονται μεταξύ τους σε αρμονία. Εφόσον κυριαρχεί το λογιστικόν πρυτανεύει η λογική και η σοφία των κυβερνητών. Εφόσον το θυμοειδές συνεργάζεται με το λογιστικόν επικρατεί η ανδρεία που επιβάλουν οι φύλακες. Καθώς οι δημιουργοί και οι φύλακες εκτελούν το έργο τους, αποδέχονται την αναγκαιότητα υποταγής στο σχεδιασμό του λογιστικού μέρους, δηλαδή των κυβερνήτων κι έτσι επικρατεί η σωφροσύνη[21]. Μια τέτοια πολιτεία, κατά τον Πλάτωνα, δεν μπορεί παρά να είναι δίκαιη, εφόσον κάθε μέρος της εκτελεί το έργο της απρόσκοπτα και χωρίς να δημιουργεί εμπόδια στα άλλα μέρη. Αυτή η πολιτεία δεν έχει ανάγκη από νόμους. Βάση της είναι η παιδεία που καλλιεργεί αγαθούς ανθρώπους με υγιή χαρακτήρα, ενώ οι κυβερνήτες της διαθέτουν ακόμα περισσότερο ακέραιο χαρακτήρα και αποτελούν το υπόδειγμα. Σε αυτή την πολιτεία, λοιπόν, το πνεύμα των νόμων είναι ενσταλαγμένο στη συνείδηση των πολιτών, οι οποίοι δεν έχουν ανάγκη εντολών[22]

Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ

Η σύλληψη της ιδεώδους πολιτείας αποτελεί, όπως είδαμε, προϊόν της βαθύτατης απογοήτευσης που βίωσε ο Πλάτωνας από το πολιτικό σκηνικό της εποχής στην οποία έζησε. Τυραννίες βίωσε τόσο στη γενέτειρα του, την Αθήνα, όσο και στα ταξίδια που πραγματοποίησε στη Σικελία. Εντούτοις, την εντονότερη κριτική ασκεί προς τη δημοκρατία, την οποία θεωρεί ως ένα άκρως διεφθαρμένο πολίτευμα. Ίσως αυτή του η στάση, πηγάζει από το γεγονός ότι τη δημοκρατία την αντιμετώπιζε ως ένα συνονθύλευμα πολιτευμάτων, το οποίο συγκεντρώνει χαρακτηριστικά απ’ όλα τα υπόλοιπα. Αυτό σήμαινε για το μεγάλο φιλόσοφο ότι η δημοκρατία όχι μόνο δε διακρίνεται για την πολυμορφία της, αλλά αντίθετα δε διαθέτει συγκεκριμένο σχήμα κι αυτό την καθιστά εξαιρετικά ασταθές πολίτευμα[23]. Σε ποια σημεία εστιάζει, όμως, την κριτική του;

Ένα βασικό γνώρισμα της δημοκρατίας είναι η ελευθερία. Ο Πλάτωνας, όμως, αμφισβητεί το γεγονός ότι πρόκειται για ουσιαστική ελευθερία. Πώς είναι δυνατό να μιλάμε για ελευθερία, λέει, σε μια κοινωνία στην οποία εκείνοι που θεωρητικά δεν είναι ελεύθεροι (δούλοι) απολαμβάνουν την ίδια ελευθερία με εκείνους που τους αγόρασαν[24]; Το επιχείρημα αυτό ασφαλώς υπήρξε ανεδαφικό, όμως, στη συνέχεια ο Πλάτωνας διατύπωσε ορισμένα βαθύτερα επιχειρήματα. Σε μια δημοκρατία υποστηρίζει πως είναι αδύνατη η ενότητα. Δεδομένου ότι υπάρχει μια θεωρητική πολυφωνία και ελευθερία σκέψης και άποψης, αυτό σημαίνει ότι μέσα στη δημοκρατία υπάρχουν τόσα κράτη όσα και τα άτομα που το απαρτίζουν: «σ’ αυτή την πολιτεία, περισσότερο απ’ οπουδήποτε αλλού, θα συνυπάρχει κάθε καρυδιάς καρύδι […] Σαν ρούχο παρδαλό, στολισμένο με κάθε λογής πλουμίδια […] Και ίσως, είπα, πολλοί άνθρωποι […] να την κρίνουν κιόλας ως την πιο όμορφη[25]». Έτσι, μια βασική προϋπόθεση συγκρότησης της πόλεως, η ενότητα, χάνεται[26]. Στην πραγματικότητα, εκείνο που χάνεται είναι η ενότητα της ψυχής. Όταν στην ψυχή δεν κυριαρχεί ενότητα, αυτόματα κατανοούμε ότι κανένα μέρος δεν υπακούει στον ρόλο του.

Ένα άλλο σημείο στο οποίο ασκεί δριμεία κριτική είναι οι νόμοι. Θεωρεί ότι, καθώς πρόκειται για πολίτευμα χωρίς συγκεκριμένο τύπο, αυτό συνεπάγεται απουσία κανόνων. Στηρίζει αυτόν τον ισχυρισμό στο γεγονός ότι οι παραβιάσεις του νόμου στην αθηναϊκή δημοκρατία ήταν συχνό φαινόμενο. Θεωρεί, ακόμα παραπέρα, ότι η έλλειψη νομιμοφροσύνης μαρτυρά και την απουσία κατάλληλου εκπαιδευτικού πλαισίου[27]: «…χωρίς διόλου να νοιάζεται να μάθει με τι είχε ως τώρα ασχοληθεί αυτός που έρχεται να μπει στην πολιτική…[28]». Ο ίδιος θεωρούσε τους συμπολίτες του ιδιαίτερα απείθαρχους, ιδιαίτερα από τη στιγμή που η πρόσβαση στα δικαστικά αξιώματα ήταν ανοιχτή σε όλους[29]. Καθώς, λοιπόν, τα μέρη της δημοκρατικής ψυχής στερούνται της απαιτούμενης ενότητας είναι επόμενο κατά την πλατωνική σκέψη να απουσιάζει εντελώς το ύψιστο αγαθό που μπορεί να κατακτήσει η ψυχή, δηλαδή η δικαιοσύνη.

Ο Πλάτωνας κατ’ ουσία κατακεραυνώνει τη δημοκρατία. Η ελευθερία και η ισότητά της κατακρίνονται, ενώ ο δημοκρατικός άνδρας παρομοιάζεται με χαμαιλέοντα που προσαρμόζεται στις εκάστοτε συνθήκες για να διεκδικήσει τις προσωπικές του επιθυμίες[30]. Ο παραλληλισμός με τους δημαγωγούς είναι προφανής. Σε μια πολιτεία με δημαγωγούς που εξυπηρετούν προσωπικά συμφέροντα, τα μέρη της συλλογικής ψυχής δε βρίσκονται μεταξύ τους σε αγαστή συνεργασία, αλλά αντίθετα λειτουργούν ατομικά και αίρεται η διάκριση κυβερνώντων-κυβερνωμένων[31]. Θα λέγαμε, δηλαδή, ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει διαίρεση της ψυχής σε μέρη. Τελικά, η δημοκρατία αποτιμάται ως ένα από τα κατώτερα πολιτεύματα, κάτι που φαίνεται από το γεγονός ότι κατά τον Πλάτωνα, η ίδια πηγάζει από την ολιγαρχία, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να προετοιμάζει και το έδαφος για την τυραννία.[32]

ΣΥΝΟΨΗ -ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η ιδεώδης πλατωνική πολιτεία αποτελείται από τρεις τάξεις: παραγωγοί, φύλακες και κυβερνήτες. Η εκπαίδευση καθορίζει την τάξη στην οποία θα ενταχθεί κάθε άτομο. Καθεμία από αυτές είναι αφοσιωμένη σε ορισμένο ρόλο. Έχοντας λάβει την ορθή παιδεία, κάθε τάξη εκτελεί σωστά το ρόλο της κι έτσι τα μέρη της πολιτείας βρίσκονται σε ενότητα και ισορροπία, ακριβώς όπως συμβαίνει και με τα μέρη της ψυχής.

  • Το λογιστικόν αντιστοιχεί προς τη σοφία του κυβερνήτη και ελέγχει τα άλλα δύο μέρη.
  • Το θυμοειδές συνεργάζεται με το προηγούμενο για να τηρείται η τάξη, ρόλο που επιτελούν οι φύλακες που είναι ανδρείοι.
  • Το επιθυμητικόν είναι το πλέον χαοτικό μέρος και αντιστοιχεί προς τους πολυπληθείς παραγωγούς.

Επομένως όταν επικρατεί ενότητα των μερών της πόλης-ψυχής, τότε κυριαρχεί το ύψιστο αγαθό, η δικαιοσύνη, που αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση της ατομικής και συλλογικής ευδαιμονίας και εξασφαλίζει την αρμονική συνεργασία των τριών μερών εφόσον το καθένα τους επιτελεί σωστά τον ρόλο του.

Η δημοκρατία, κατά τον Πλάτωνα, αποτυγχάνει ως πολίτευμα επειδή είναι ανίκανη να επιτύχει ισορροπία και ενότητα των μερών. Κάθε άτομο αποτελεί μια διαφορετική εκδοχή του κράτους, εφόσον υπάρχει πλήρης ελευθερία. Επίσης, η δράση των δημαγωγών είναι αποτρεπτική προς κάθε έννοια ισορροπίας, καθώς σε αυτή την περίπτωση η χειραγώγηση των ατόμων κυριαρχεί. Εν τέλει, κανείς δεν έχει καθορισμένο ρόλο κι έτσι η συνεργασία των μερών αίρεται και η ενότητα καθίσταται αδύνατη.

Ιανουάριος 2020

Μίνα Μπουλέκου

Συγγραφέας-Ποιήτρια-Αρθρογράφος

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

  • Δήμας Πάνος, «Η φιλοσοφία του Πλάτωνα» στο Καλογεράκος Ι. – Θανασάς Π. – Μπάλλα Χ. – Τσούνα Β. – Δήμας Π. – Πολίτης Β. – Κοντός Π. – Ιεροδιακόνου Κ. – Καλλιγάς Π. – Ράγκος Σ. – Γιαννάκης Η. – Ζωγραφίδης Γ. – Βιρβιδάκης Σ. Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: από την Αρχαιότητα ως τον 20ο Αιώνα, τόμος Α’, Η Ελληνική Φιλοσοφία από την Αρχαιότητα ως τον 20ο Αιώνα, ΕΑΠ, Πάτρα 2000, σσ. 121- 160.
  • Πλάτων, Πολιτεία, μτφρ. Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, Πόλις, Αθήνα 2002.
  • Annas Julia, Εισαγωγή στην Πολιτεία του Πλάτωνα, μτφρ. Χ. Γραμμένου, επιμ. Χ. Ζαφειρόπουλος – Π. Μπουρλάκης, Καλέντης, Αθήνα 2006.
  • Baker Ernest, Ο πολιτικός στοχασμός στην Αρχαία Ελλάδα: Ο Πλάτων και οι καταβολές του, μτφρ. Κ. Κολιόπουλος, επιμ. Ζ. Κωτούλα – Η. Παπαγιαννόπουλος, Ποιότητα, Αθήνα 2007.
  • Coleman Janet, Ιστορία της Πολιτικής Σκέψης, τόμος Α’, μτφρ. Γ. Χρηστίδης, επιμ. Π. Βαλλιάνος, Κριτική, Αθήνα 2005.
  • Popper Karl, Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της, τόμος Α’, μτφρ. Ε. Παπαδάκη, Παπαζήση, Αθήνα 2003.

 

 ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 Σε αυτό περιλαμβάνονται η διεφθαρμένη –κατά τον ίδιο– δημοκρατία της Αθήνας, η διακυβέρνηση των Τριάκοντα τυράννων στην ίδια πόλη, το ιδιότυπο ολιγαρχικό πολίτευμα της Σπάρτης, καθώς και οι σκληρές τυραννίες της Σικελίας.

2 Δήμας Πάνος, «Η φιλοσοφία του Πλάτωνα» στο Καλογεράκος Ι. – Θανασάς Π. – Μπάλλα Χ. – Τσούνα Β. – Δήμας Π. – Πολίτης Β. – Κοντός Π. – Ιεροδιακόνου Κ. – Καλλιγάς Π. – Ράγκος Σ. – Γιαννάκης Η. – Ζωγραφίδης

Γ. – Βιρβιδάκης Σ. Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: από την Αρχαιότητα ως τον 20ο Αιώνα, τόμος Α’, Η Ελληνική Φιλοσοφία από την Αρχαιότητα ως τον 20ο Αιώνα, ΕΑΠ, Πάτρα 2000, σ. 153.

3 Ό.π., σ. 154.

4 Ό.π., σ. 154.

5 Δήμας, ό.π., σ. 154.

6 Πλάτων, Πολιτεία, μτφρ. Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, Πόλις, Αθήνα 2002, σ. 251.

7 Δήμας, ό.π., σ. 153.

8 Πλάτων, ό.π., σ. 405.

9 Annas Julia, Εισαγωγή στην Πολιτεία του Πλάτωνα, μτφρ. Χ. Γραμμένου, επιμ. Χ. Ζαφειρόπουλος – Π. Μπουρλάκης, Καλέντης, Αθήνα 2006, σ. 132.

10 Πλάτων, ό.π., σ. 251.

11 Annas, ό.π., σ. 133.

12 Annas, ό.π., σ. 133.

13 Πλάτων, ό.π., σ. 259.

14 Annas, ό.π., σ. 135.

15 Ό.π., σ. 162.

16 Δήμας, ό.π., σ. 151.

17 Annas, ό.π., σ. 163.

18 Πλάτων, ό.π., σ. 325.

19 Annas, ό.π., σ. 165.

20 Ό.π., σ. 166.

21 Ό.π., σ. 169.

22 Coleman Janet, Ιστορία της Πολιτικής Σκέψης, τόμος Α’, μτφρ. Γ. Χρηστίδης, επιμ. Π. Βαλλιάνος, Κριτική, Αθήνα 2005, σ. 213.

23 Baker Ernest, Ο πολιτικός στοχασμός στην Αρχαία Ελλάδα: Ο Πλάτων και οι καταβολές του, μτφρ. Κ. Κολιόπουλος, επιμ. Ζ. Κωτούλα – Η. Παπαγιαννόπουλος, Ποιότητα, Αθήνα 2007, σ. 537.

24 Popper Karl, Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της, τόμος Α’, μτφρ. Ε. Παπαδάκη, Παπαζήση, Αθήνα 2003, σ. 93.

25 Πλάτων, ό.π., σ. 611.

26 Baker, ό.π., σ. 538.

27 Baker, ό.π., σ. 539.

28 Πλάτων, ό.π., σ. 613.

29 Coleman, ό.π., σ. 212.

30 Baker, ό.π., σ. 541.

31 Ό.π., σ. 543.

32 Ό.π., σ. 545.

 

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Η Μίνα Μπουλέκου γεννήθηκε στην Αθήνα και διαμένει μόνιμα στο Καπανδρίτι Αττικής. Είναι μητέρα 2 παιδιών.  Παρακολουθεί μαθήματα στην σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών στο τμήμα του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Πατρών (Ε.Α.Π.).  Γνωρίζει Αγγλικά και Γερμανικά. Είναι Συγγραφέας, Ποιήτρια και Αρθρογράφος, μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών (Π.Ε.Λ.), μέλος του Ελληνικού Πολιτιστικού Ομίλου Κυπρίων Ελλάδος (Ε.Π.Ο.Κ.), μέλος του Λογοτεχνικού Ομίλου ΞΑΣΤΕΡΟΝ του περιοδικού ΚΕΛΑΙΝΩ, μέλος της WORLD POETRY CANADA INTERNATIONAL, μέλος του Ελληνικού Τμήματος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων με την ιδιότητα της αρθρογράφου, ιδρυτικό μέλος του πολιτιστικού σωματείου «ΟΙ ΚΟΡΥΦΑΙΟΙ» το οποίο δημιουργήθηκε από την κα. Μαρία Χατζηνικολάου. Επίσης είναι συνεργάτης, αρθρογράφος του διαδικτυακού portal η Πύλη της Ψυχολογίας Psychology.gr. Έχει εκδώσει μέχρι στιγμής 5 βιβλία από τις Εκδόσεις Όστρια, εκ των οποίων τα 3 είναι ποιητικές συλλογές με τους ακόλουθους τίτλους: 1) Με τη Ροή του Ανέμου,  2) Πέρα απ’ τον ορίζοντα 3) Το Σάλπισμα των Ψυχών, 4) 1 δοκίμιο με τίτλο: «Προβληματισμοί του Σύγχρονου Ανθρώπου» και 5) 1 εικονογραφημένο παραμύθι με τίτλο: «Η Λαχανόκαρδη».Έχει αποσπάσει σημαντικά βραβεία, επαίνους και διακρίσεις. Έχει συμμετάσχει σε συλλογικά έργα-ποιητικές ανθολογίες των εκδόσεων ΟΣΤΡΙΑ, ΒΕΡΓΙΝΑ, ΕΝΤΥΠΟΙΣ, ΑΓΓΕΛΑΚΗ, ΕΧΕΔΩΡΟΣ, ΕΠΟΚ.Έχει παρακολουθήσει πολιτικές και φιλοσοφικές ημερίδες. Κριτικές έχουν δημοσιευθεί στα παρακάτω λογοτεχνικά περιοδικά: «Κελαινώ» του Λογοτεχνικού Ομίλου «Ζαλώνη» Ξάστερον καθώς και στο «Πνευματική Ζωή» του  Μιχάλη Σταφυλά.

  

Πηγή φωτογραφίας: newsbomb.gr

.

/by