“Η ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ” του Ευάγγελου Π.Παπανούτσου

Έννοια του Ωραίου – Οι αισθητικές και οι άλλες αξίες

Μια πρώτη έννοια, που πρέπει να την αποσαφηνίσει κριτικά και να τη στερεώσει στη σκέψη μας η φιλοσοφική Καλολογία, είναι η έννοια της αισθητικής εμπειρίας.

Η αισθητική είναι μια ιδιαίτερη σχέση της ψυχής μας προς τον κόσμο. Μια ιδιότυπη στάση που παίρνει το εγώ μας απέναντι στα αντικείμενα. Η κίνηση του πνεύματός μας προς τη διεύθυνση μιας ορισμένης αξίας των πραγμάτων. Η σχέση αυτή είναι πολύ λεπτή και εύκολα καταστρέφεται με την ψυχική μας μετατόπιση, με την εσωτερική μας κίνηση προς τη διεύθυνση των άλλων αξιών.

Για να πάρει το εγώ μας στάση αισθητική απέναντι σ’ ένα αντικείμενο, πρέπει να μπορέσουμε να κρατηθούμε σε κάποια απόσταση και να το κοιτάξουμε με «άλλα μάτια», να το ακούσουμε με «άλλο όργανο». Πρέπει για μια στιγμή ν’ ανασταλούν οι ζωικές ορέξεις μας, να κοπούν οι κάθε λογής πρακτικοί δεσμοί που μας ενώνουν στην καθημερινή ζωή με τα πράγματα και μας έχουν συνηθίσει να τα βλέπουμε και αμέσως να λογαριάζουμε πώς μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε, ή ν’ αρχίζουμε κιόλας να ικανοποιούμε με αυτά μια ζωική ή μιαν οποιαδήποτε πρακτική ανάγκη μας.

Όταν βλέπουμε λαίμαργα έναν καρπό ή ένα γυμνό, ή νύχτα στο δάσος φοβόμαστε τους ίσκιους των δέντρων, όταν σφίγγουμε με οργή ένα λεπτουργημένο εγχειρίδιο ή το βλέπουμε στα χέρια του εχθρού που μας πλησιάζει, όταν μέσα σ’ ένα περιβόλι από άλικα τριαντάφυλλα υπολογίζουμε το κέρδος που μπορεί να έχει το απόσταγμά τους, όταν σε μια θεατρική παράσταση ή μπροστά σε μια καλλιτεχνική προσωπογραφία οι αισθήσεις μας μεθούν από τη δροσιά και τα νιάτα της ηθοποιού ή του μοντέλου – δεν μπορούμε να πραγματοποιήσουμε την απόσταση που χρειάζεται η ψυχή μας για να βάλει σ’ ενέργεια την αισθητική της λειτουργία, κι έτσι δεν αισθανόμαστε την ομορφιά αυτών των αντικειμένων.

Οι ζωικοί ή πρακτικοί μας δεσμοί με τα πράγματα είναι τότε πολύ ισχυροί και δεν αφήνουν το εγώ μας να πάρει στάση αισθητική απέναντί τους. Και αν για μια στιγμή πάμε να δέσουμε μαζί τους μια σχέση αισθητική, να διευθύνουμε το πνεύμα μας προς την αισθητική τους αξία, οι ορέξεις και άλλες μας ανάγκες επεμβαίνουν, θολώνουν το αισθητήριο του καλού και εμποδίζουν τη λειτουργία του. Για τον άνθρωπο των αδάμαστων ζωικών ορμών, όπως και για τον άνθρωπο που όλα στη ζωή τα αποτιμά με το μέτρο της πρακτικής χρησιμότητας, το ωραίο του Αισθητικού είναι μια ανώφελη πολυτέλεια. Εκείνος ωραίο ονομάζει το ακμαίο και το ώριμο ή το χρήσιμο.

 

Ευάγγελος Π.Παπανούτσος  (1900-1982)                                                Παιδαγωγός,φιλόσοφος.δοκιμιογράφος,θεολόγος,  Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, Βερολίνου, Παρισιού – Διδάκτωρ της Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Τιβίγγης, μέλος  της Ακαδημίας Αθηνών 

Απόσπασμα από την “ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ”
Τέταρτη έκδοση – Αθήνα 1969

 

Επιλογή κειμένου και μεταφορά στο διαδίκτυο: Τζούλια Δ. Πουλημενάκου (Προσωπικό αρχείο βιβλιοθήκης)