“ΟΤΑΝ ΔΑΚΡΥΖΕΙ Ο ΛΥΚΟΣ” του Πρόδρομου Κοσμίδη (Βιβλιοκριτική της Τζούλιας Πουλημενάκου)
ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΗ
της Τζούλιας Πουλημενάκου
“Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Αγία Πετρούπολη. Αφού απέτυχε ο γερμανικός στρατός να καταλάβει την πανέμορφη, ιστορική πόλη, αποφασίζει να την πολιορκήσει και να την αποκλείσει από κάθε εξωτερική βοήθεια. Είναι ένας πόλεμος χαρακωμάτων, αλλά τεράστιες απώλειες έχει κι ο άμαχος πληθυσμός.” (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)
“Οι γνώσεις μας είναι ο σπόρος των δημιουργιών μας” , είπε κάποτε ο Γάλλος συγγραφέας και φιλόσοφος Ζωρζ-Λουί Λεκλέρ ντε Μπυφόν. Όλοι οι μεγάλοι συγγραφείς υποστηρίζουν την ωφελιμότητα τής καλής μελέτης· έτσι και εδώ ο συγγραφέας Πρόδρομος Κοσμίδης μάς το αποδεικνύει περίτρανα μέσα από τις 336 σελίδες του βιβλίου του “΄Όταν δακρύζει ο λύκος” (εκδόσεις Φίλντισι, 2021). Ο συγγραφέας στο βιβλίο του αρχικά τοποθετεί τους ήρωές του στη χρονική περίοδο του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, με ιστορικές αναφορές στην κατάκτηση της Σοβιετικής Ένωσης το 1941 από τη ναζιστική Γερμανία, όπου περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και την κατάληψη τού Λένινγκραντ, την γνωστή Αγία Πετρούπολη και στη συνέχεια στη μεταπολεμική περίοδο μετά το 1945 και μέχρι το 1962 στην πιο σύγχρονη εποχή της Ευρώπης.
“Όταν δακρύζει ο λύκος” του Πρόδρομου Κοσμίδη είναι ένα βιβλίο αιχμηρό με έξυπνη πλοκή και διαχρονικά μηνύματα. Ο ήρωας του βιβλίου ο υπολοχαγός του Κόκκινου στρατού Σεργκέι Παυλώφ – ο επονομαζόμενος “λύκος” – μάχεται στα χαρακώματα και αντιστέκεται με τους συντρόφους του για την ελευθερία της πατρίδας του από τους Ναζί. Ψάχνει να βρει τη δικαίωση για το χαμό των αγαπημένων του προσώπων, σκάβει αργά και μεθοδικά και έρχεται αντιμέτωπος με τον αληθινό εχθρό, τον κατασκοπεύει, ενώ ταυτόχρονα διαλέγει τα θύματά του με την ακρίβεια χειρουργού, με αποτέλεσμα πολλές φορές να συγκρούεται ηθικά ακόμα και με τον ίδιο του τον εαυτό.
Ποιος αλήθεια θα είναι ο ρόλος του; Θα τα καταφέρει, άραγε, να επιζήσει από τη μανία των ΕΣ ΕΣ; Θα επέλθει η λύτρωση στην ψυχή του και την πατρίδα του μετά από όλα τα δεινά που του επιφυλάσσει η μοίρα του; Και γιατί ο συγγραφέας δίνει αυτόν τον συμβολικό τίτλο στο βιβλίο του; Πότε “δακρύζει ο λύκος” ; Ερωτήματα που θέτει ο αναγνώστης διαβάζοντας το βιβλίο και απαντώνται όλα μέσα στα 26 αγωνιώδη κεφάλαια.
…..“ Ήταν ανεβασμένος στο πάτημα της δικής μου σκοπιάς και καμάρωνε τα γερμανικά χαρακώματα. Αυτό το πάτημα ήταν φτιαγμένο για μένα, που ήμουν ένα και ογδόντα πέντε ύψος. Μόνο τα μάτια μου έβγαιναν έξω. Αυτός περίσσευε μέχρι τη βάση του λαιμού. Τέλειος στόχος!. Έτρεξα, τον άρπαξα απ’ τα πόδια και τον τράβηξα…. Την ίδια στιγμή ακούστηκε πυροβολισμός. Το καυτό βλήμα καρφώθηκε τσιτσιρίζοντας πίσω μας, στο λασπωμένο τοίχωμα….” (σελ.74)
Ο συγγραφέας με τον δικό του μοναδικό ντοστογιεφσκικό τρόπο ψυχογραφεί τους ήρωές του και μας μεταφέρει σε μια ομιχλώδη εποχή της ευρωπαϊκής ιστορίας. Το μεθοδικό κτίσιμο τής υπόθεσης, η πλοκή του κειμένου όπου φωτίζει τις πολύτιμες λεπτομέρειες, οι τελειοποιημένοι του διάλογοι, οι συναισθηματικές καταστάσεις των ηρώων, οι πλούσιες σε περιγραφή εικόνες τής κοινωνίας μιάς γκρίζας περιόδου και ένας αφηγηματικός καθηλωτικός λόγος, αυτά είναι τα χαρακτηριστικά που κάνουν έναν αναγνώστη να μη μπορεί να αφήσει το βιβλίο από τα χέρια του. Από την πρώτη σελίδα μέχρι και την τελευταία, ο συγγραφέας προσφέρει μια αναγνωστική εμπειρία μέσα στα 26 συγκλονιστικά κεφάλαια, τα οποία σκιαγραφούν μια σκοτεινή εποχή, την περίοδο της ναζιστικής κατοχής της Σοβιετικής Ένωσης και συγκεκριμένα της Αγίας Πετρούπολης.
Στο κείμενο που ακολουθεί ο συγγραφέας περιγράφει την Αγία Πετρούπολη (σελ.56-57) : “…Βλέπει τον θάνατο να παραμονεύει κρυμμένος στα σοκάκια, στις εκκλησιές, ανάμεσα στα μαύρα σύννεφα….Σκύβει στα ερείπια , παίρνει τα παλιά λιθάρια και ξαναχτίζει το σώμα της. Ατέλειωτα σμίγουν ζωή και θάνατος σαν νιόπαντρο ζευγάρι στο νυφικό κρεβάτι κι αυτή ραίνει με λεμονανθούς και μύρο , λύνει τα μαλλιά, σφουγγίζει τα άγια σώματα.”
Ένας ολάκερος κόσμος διαδραματίζεται στις γεμάτες συγκίνηση και αγωνία σελίδες του βιβλίου. Ένα μυθιστόρημα όπου οι ήρωές του – από τους πιο μικρούς μέχρι και τον κορυφαίο – έχουν πρωταγωνιστικό λόγο ύπαρξης στην πλοκή και εν τέλει στη συμπλήρωση και ολοκλήρωση της ιστορίας. Όλοι οι χαρακτήρες του βιβλίου επιτελούν ένα πολύτιμο χρέος: Από τον θαρραλέο και άοπλο νεαρό αγγελιαφόρο ονόματι “γλάρο” – τον κορυφαίο χορευτή του θεάτρου της Όπερας και του μπαλέτου Κίροφ της Αγίας Πετρούπολης, τον βιολιστή μουσικό της σκηνής τού Λένιγκραντ Ιωσήφ Στεφάνοβιτς, την πιστή εθελόντρια νοσοκόμα Μαρλέν, τον αδίστακτο Γερμανό στρατηγό Μάγιερ, τον θεοσεβούμενο ναύτη Ήζι, τον Ρώσο αξιωματούχο του τσάρου παππού Ιβάν, την ελληνο-γερμανίδα σύζυγο Γκέρτε με καταγωγή από τον Ελληνισμό της Οδησσού, τον ανήσυχο Ρωσο-εβραίο ταγματάρχη του Κόκκινου στρατού Δαυίδ Πέτροβιτς, την πιστή οικονόμο κυρία Μαριέττα, μέχρι τον ηρωικό Ρώσο υπολοχαγό του Κόκκινου στρατού Σεργκέι Παυλώφ και τον άτυχο Γερμανό ανθυπολοχαγό της Βέρμαχτ Ντίτερ Μπεκ. Ακόμα και ένας Καυκάσιος ποιμενικός ονόματι Σίλβερ, διαδραματίζει τον δικό του ρόλο μέσα στην ιστορία, ο οποίος δίνει μαθήματα ζωής και πίστης στον άνθρωπο.
…..“¨Μη σταματάς, παιδί μου, ποτέ μη σταματάς, να ελπίζεις”.
“Μα τι είναι η ελπίδα; ρώτησε η Γκέρτε, έτοιμη να βάλει τα κλάματα.
“Ένα όμορφο δέντρο είναι”, της απάντησε η σοφή γυναίκα, “που το ποτίζεις, το κλαδεύεις, αλλά του δίνεις μπόι και το φτάνεις ψηλά, εκεί που σεργιανάει ο κεραυνός. Θέλει κουράγιο να ξαναφυτέψεις άλλο δέντρο, αν καεί. Έχεις ανάγκη τη σκιά του”. (σελ. 139)
Ο συγγραφέας προσφέρει στον αναγνώστη ένα καλογραμμένο λογοτεχνικό έργο, άκρως ποιητικό θα έλεγα, με αποτέλεσμα τη συγκίνηση και την αγωνία, μέσα από μια γραφή με παρομοιώσεις, στοχευμένα επίθετα και εναρμονισμένες αντιθέσεις. Το κείμενο “ρέει” στα μάτια του αναγνώστη σαν κινηματογραφική ταινία και ο αναγνώστης αναρωτιέται εάν αυτό που διαβάζει είναι προϊόν μυθοπλασίας, ή εάν ο ίδιος ο συγγραφέας το έχει βιώσει με κάποιον ορατό ή αόρατο τρόπο. Ας μην ξεχνάμε ότι ο κ.Πρόδρομος Κοσμίδης είναι και ποιητής. Έτσι, παρ’ όλο που το μυθιστόρημα λαμβάνει χρόνο σε μια θλιβερή περίοδο, με την ανάγνωσή του και τα μηνύματα που μας μεταφέρει, η ψυχή μας ευφραίνεται, γίνεται ομορφότερη και οι πνευματικοί μας ορίζονται αμβλύνονται.
Χαρακτηριστικό το κατωτέρω κείμενο: “Εκείνο το βράδυ ο έρωτας άπλωσε τα φτερά του, πέταξε πάνω από σκοπιές και πολυβόλα και σκαρφάλωσε στο παράθυρο του πρώτου ορόφου. Ανάλαφρα, πατώντας στα νύχια, πέρασε στο δωμάτιό της και έσκυψε πάνω από το γλυκό πρόσωπο με τις μακριές βλεφαρίδες. Εκείνη τη στιγμή, ακόμα κι ο αέρας κράτησε την ανάσα του, να μην παγώσει το φιλί.”
Από την αρχή μέχρι το τέλος του βιβλίου η αγωνία δεν σταματά και σε κάθε κεφάλαιο κάτι νέο προστίθεται και η αγωνία κορυφώνεται. Σαν να τοποθετείς ένα-ένα τα κομμάτια του παζλ σε ένα τεράστιο τραπέζι. Μέχρι να τοποθετήσεις και το τελευταίο κομμάτι του η αγωνία και η συγκίνηση είναι τεράστια: Η Αγία Πετρούπολη, ο ποταμός Νέβας, η λίμνη Λατόγκα, η αίθουσα συναυλιών του Κρεμλίνου, το Βερολίνο και το Στρατιωτικό Νοσοκομείο του, το αρχηγείο των ΕΣ ΕΣ στο Ανατολικό Βερολίνο, η αίθουσα επιχειρήσεων της Βέρμαχτ, η σημαία της Σοβιετικής Ένωσης, το δαχτυλίδι του Γερμανού στρατηγού Μάγιερ, η σπείρα του Κλίνσμαν, το μωρό στα χαλάσματα, η πληγή στο αριστερό στήθος, ο ποταμός Σπρέε, ο θάνατος του Στάλιν, το μπαρ “Το λιμάνι”, ο μονόφθαλμος τζογαδόρος Νικήτα, το Ανατολικό και το Δυτικό Βερολίνο, η πύλη του Βραδεμβούργου, ο πύργος του στρατηγού Αλεξάντερ Μάγιερ, οι τέσσερις φωτογραφίες του γάμου… Ο συγγραφέας Πρόδρομος Κοσμίδης συνέθεσε τη δική του “7η συμφωνία” με μουσικούς όλους τους ήρωές του και κοινό όλους εμάς τους αναγνώστες του.
Το βιβλίο τού Πρόδρομου Κοσμίδη με τον συμβολικό τίτλο “Όταν δακρύζει ο λύκος” θα το χαρακτήριζα “βροχή” στην άνυδρη πνευματική μας εποχή, όπου περιγράφει την ψυχολογία του ανθρώπου σε δραματικά δύσκολους καιρούς ζωής και θανάτου μαζί, παραλληλίζοντάς τον με άγριο “λύκο”, μεταφέροντας μηνύματα θάρρους, επιμονής, υπομονής και πίστης του ανθρώπου στις αξίες, τα ιδανικά του, πέρα από κάθε είδους δυσκολία: “Τα πάντα τα πετυχαίνουμε με υπομονή και επιμονή”, μας έλεγε ο γέρο δάσκαλος, αλλά εμείς, μικρά παιδιά τότε, δεν καταλαβαίναμε και πολύ τα λόγια του”. (σελ.88)
Ένα κείμενο που απλώνεται στα μάτια μας με τα δίχτυα της έμπνευσης και της μυθοπλασίας τόσο φυσικά, όσο ένα πρωινό μας ξύπνημα. Μία διέγερση του μυαλού που μας οδηγεί να ξαναβρούμε και να συστηθούμε εκ νέου με τον εαυτό μας. Και όπως ο συγγραφέας γράφει για την Αγία Πετρούπολη έτσι κι εμείς “να σκύψουμε στα ερείπια, να πάρουμε τα παλιά λιθάρια και να ξαναχτίσουμε το σώμα μας…”
Συγχαρητήρια στον συγγραφέα Πρόδρομο Κοσμίδη και εύχομαι και στο μέλλον σε ανάλογες συγγραφικές πνευματικές αναζητήσεις. –
Τζούλια Δ. Πουλημενάκου
Λογοτέχνις
16-11-2021
Βιογραφικό συγγραφέα:
Ο Πρόδρομος Κοσμίδης γεννήθηκε το 1957 στη Ν. Ιωνία Αττικής. Αποφοίτησε από το εξατάξιο γυμνάσιο του Ν. Ηρακλείου και μετά ασχολήθηκε επαγγελματικά με τον σχεδιασμό, την παραγωγή και το εμπόριο υφασμάτων και ετοίμων ενδυμάτων.
Τα χρόνια περνούσαν όμως η αγάπη του για τα ελληνικά γράμματα και τη λογοτεχνία παρέμενε φλόγα άσβεστη. Από το 2012 έως το 2018 παρακολούθησε πλήθος σεμιναρίων για δημιουργική γραφή, στίχο, στιχοποίηση, θεατρική γραφή, παιδικό παραμύθι, διήγημα και τέλος μεγάλη φόρμα όπως το μυθιστόρημα.
Το 2015 έγραψε τους στίχους δώδεκα τραγουδιών για τον δίσκο «Μεταμόρφωση» με συνθέτη τον Γιώργο Τσιριγώτη και με ερμηνευτές τον ίδιο τον συνθέτη, τον Γιώργο Νταλάρα και την Μαριαστέλλα Τζανουδάκη.
Το 2021 εκδόθηκε από τις εκδόσεις Φίλντισι το πρώτο του βιβλίο ΑΝΤΙΓΟΝΗ, έμμετρη μετάφραση της τραγωδίας του Σοφοκλή.
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:
«Τον βλέπω. Βγαίνει από το χαράκωμα ολόρθος, πανώριος! Όμορφος σαν το θάνατο. Κρατά το ντουφέκι κάτω, στο ένα χέρι. Δρασκελίζει το ανάχωμα στητός, άφοβος, πηδά στο λάκκο. Κοντά σκάει ο κεραυνός. Η νύχτα μέρα γίνεται. Δύο φορές έχω δει τόσο όμορφο το πρόσωπο του Χριστού. Η μία ήταν δίπλα στην ωραία πύλη του ναού του ρέοντος αίματος, στην Αγία Πετρούπολη».
Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Αγία Πετρούπολη. Αφού απέτυχε ο γερμανικός στρατός να καταλάβει την πανέμορφη, ιστορική πόλη, αποφασίζει να την πολιορκήσει και να την αποκλείσει από κάθε εξωτερική βοήθεια. Είναι ένας πόλεμος χαρακωμάτων, αλλά τεράστιες απώλειες έχει κι ο άμαχος πληθυσμός. Ο Ρώσος υπολοχαγός Σεργκέι Παυλώφ μάχεται ηρωικά και αντιστέκεται, όμως σε ένα βομβαρδισμό σκοτώνεται η γυναίκα του και χάνεται ο μικρούλης γιος του. Το μίσος και η αγανάκτηση για τους κατακτητές αλλάζουν την ψυχολογία του κι αρχίζει να συμπεριφέρεται σαν άγριος λύκος. Τα πρωτόγονα ένστικτα τον οδηγούν σε απρόβλεπτες δραματικές καταστάσεις, από θύμα γίνεται θύτης και η μοίρα τον καλεί σε πράξεις ενάντια στη συνείδησή του. Η οικογένεια, η θρησκεία, οι προκαταλήψεις, ο έρωτας αποκτούν άλλο νόημα και η πατρίδα θέτει εκ νέου τα όριά της.
«Δεν θα σε ξαναφωνάξω», του είπα, όταν κάρφωσα το σταυρό στο λασπωμένο προσκέφαλο της Σοφίας. «Φεύγω. Μείνε εσύ με τους ανθρώπους. Εγώ θα πάω με τ’ αγρίμια».
ISBN: 978-618-5456-50-4
Σελίδες: 338
Επιμέλεια: Σύσση Καπλάνη
Εκδόσεις Φίλντισι – 2021
Επί – Λόγου – Λεύκωμα – Αφιερώματα Λογοτεχνίας – Νοέμβριος 2021
